Jaargang 63 Nummer 5

Pokrof 1 5 Een oecumenisch visionair uit het Oosten Welke gebeurtenissen in het leven van patriarch Athenagoras van Constantinopel hebben een rol gespeeld om als de ‘eerste-onder-gelijken’ onder de oosters-orthodoxe kerkleiders de samenwerking met de Rooms-katholie- ke Kerk en Protestantse Kerken aan te gaan? Nick Pouls deed daar binnen zijn studie geschiedenis onderzoek naar en gaat hieronder in op de vraag. D e Oosters-orthodoxe Kerken kenden, als gevolg van het Oosters Schisma (1054), een moeizame relatie met de Rooms-ka- tholieke Kerk. Vanaf de Reformatie zouden de Oosters-orthodoxe kerkgemeenschappen ook een moeizame relatie ontwikkelen ten opzichte van de Protestantse Kerken. Deze moeizame re- laties tussen de Oosters-orthodoxe Kerken, de Rooms-katholieke Kerk en Protestantse Kerken werden tot het begin van de twintigste eeuw voortgezet. De patriarchen, als leiders van de or- thodoxe kerkgemeenschappen, waren lange tijd enkel gericht op het interne beleid. Pas halverwe- ge de twintigste eeuw kwam er door het initiatief van oecumenisch patriarch Athenagoras I van Constantinopel (1886-1972) een transparant en extern beleid op gang in de Oosters-orthodoxe Kerk ten opzichte van de Rooms-katholieke Kerk en Protestantse Kerken. Hoe kwam dit transpa- rante, externe beleid van Athenagoras tot stand? Welke gebeurtenissen in Athenagoras’ leven zet- tenhemaan tot samenwerkingmet deRooms-ka- tholieke Kerk en Protestantse Kerken? De jonge Aristokles De latere patriarch Athenagoras werd geboren in 1886 als Aristokles Spyrou in het dorp Vasilikon in Noord-west-Griekenland, een deel van Griekenland dat toen nog onder het Osmaanse Rijk viel. Hij werd op jonge leeftijd aangemoedigd door zijn moeder om een gods- dienstig leven te leiden. Na zijn opleiding te heb- ben genoten aan het seminarie in Halki (thans in Turkije) werd Aristokles in 1910 monnik, waar- bij hij de naam Athenagoras kreeg, en werd hij ook tot diaken gewijd. Gaandeweg beklom hij de hiërarchische ladder van de Oosters-orthodoxe Kerk en werd hij in 1919 aangesteld als secretaris van aartsbisschop Meletius van Athene (1871- 1935). Encycliek 1920: eerste sporen van oecumene In 1920 werd een encycliek uitgevaardigd door het patriarchaat van Constantinopel, waarin werd gepleit voor een christelijke eenheid van de Oosterse en Westerse kerkgemeenschappen. Om dit te bewerkstelligen moest er een overkoe- pelende, oecumenische organisatie gevormd worden. Athenagoras was in die periode 1923- 1930 bisschop van het Griekse eiland Korfoe (Kerkyra), waar hij vermoedelijk bekend raakte met de encycliek uit 1920 en de opkomende oecumene. Maar kwam Athenagoras’ interesse Patriarch Athenagoras in 1967.