Jaargang 63 Nummer 4

Pokrof 1 3 straffen, maar omdat de kwade mens koos voor de Satan. In het lichamelijke bestaan is onze vrijheid beperkt, maar als geest is de mens vrij. De schrijver legt ook uit dat de geest na de dood weer een andere nieuwe vorm van lichaam schept. Zo verstaat hij het geloofsgeheim van de verrijzenis van het lichaam. Geloven, ookmet ons lichaam In God geloven en God liefhebben doen we niet enkel met ons verstand, maar ook met ons lichaam. De orthodoxe en Byzantijnse beleving van het christelijk geloof is hier diep van door- drongen. Het staan tijdens de liturgie is een staan voor God, als mensen die deel hebben aan de Verrijzenis van Christus. De houding van ons lichaam, het staan, de buigingen en het maken van een kruisteken brengen de geest in een con- ditie waardoor er meer ontvankelijkheid komt voor de aanraking door de heilige Geest. Uit ons- zelf weten we niet hoe we moeten bidden, zegt de apostel Paulus, maar het is Gods heilige Geest die in ons bidt. De heilige bisschop Lucas biedt door zijn beschouwingen een diep fundament voor deze manier van geloofsbeleving. Maar hij wijst ook op gevaren. Als die verbinding met Gods heilige Geest niet tot stand komt, of wordt doorgesne- den, kan een mens onder invloed raken van andere geesten, van de geest van het kwaad. Zoals de geest van zelfvoldaanheid die soms zelfs bij de liturgie kan overheersen met de gedachte: ‘Kijk eens hoe mooi wij dit allemaal doen!’ En er kan boosheid, afgunst, haat en nijd in het men- senhart gaan heersen. Er zijn ook collectieve kwade geesten die een heel volk of een groot deel ervan kunnen beheersen, zoals bij de vervolging van Joden gebeurde. Dan verdwijnt de liefde tot de naaste, die onafscheidelijk met het christelijk geloof verbonden is. Dit alles toont het belang van stilte, van gebed, waarbij Gods Woord als voedsel in ons hart wordt opgenomen. Alleen zo kunnen we de mens zijn zoals God die bedoeld en geschapen heeft als een eenheid van Geest, Ziel en Lichaam. Paul Brenninkmeijer Het genoemde boek is in 1961 uitgegeven in het Rus- sisch. Geest, Ziel en Lichaam is in 2013 in een Nederlandse uitgave verschenen bij Gozalov Books in Den Haag. I n het voorjaar verscheen het nieuwe boek van dr. Jaap van Slageren, theoloog en eme- ritus-predikant, getiteld ‘Wijzen uit het Oosten, uit zo verren land. Oriëntaals-Ortho- doxe kerken in Nederland. Over hun geschiede- nis, liturgie en geboorteverhalen van Christus’. Met dit boek levert de auteur een unieke en in- zichtrijke bijdrage aan de kennismaking met deze vitale en eeuwenoude kerkenfamilie en haar vertegenwoordiging in ons land. Hieronder mijn indrukken van dit werk. Oriëntaalse kerken inde diaspora In zijn voorwoord spreekt de leider van één van deze Oriëntaals-Orthodoxe kerken in Neder- land, aartsbisschop Mor Polycarpus Augin Aydin van de Syrisch-Orthodoxe Kerk, terecht lof over het “actuele en belangrijke boek van Jaap van Slageren”. Tot op heden is deze ker- kenfamilie, ondanks de lange aanwezigheid in Nederland – met name die van de Armeens- Apostolische Kerk, de oudste niet-westerse kerk in ons land – relatief minder bekend dan de diverse katholieke en protestantse kerken. De- ze laatste hebben (voor een belangrijk deel) diepe wortels in de ‘autochtone’ Nederlandse samenleving, cultuur en geschiedenis. Veel Oriëntaals-Orthodoxe christenen hebben in de loop van de tijd hun landen van herkomst (moe- ten) verlaten, vaak vanwege grote spanningen in de thuislanden. Bovendien hebben de kerken en christenen in die landen te maken (gehad) met bewuste antichristelijke campagnes ofte- wel christenvervolging. In de diaspora, waaron- der Nederland, hebben zij hun eigen geloofsge- meenschappen opgericht, waarbij zij hun voor Nederland niet-autochtone kerkelijke tradities, culturen en talen meegenomen hebben in hun kerk- en christen-zijn hier te lande. Migratie en de aanleidingen tot migratie maken een onlos- makelijk onderdeel uit van het verhaal van deze gemeenschappen en van hun leden. Wijzen uit het oosten, uit zo verren land. Oriëntaals-Orthodoxe kerken in Nederland’