Jaargang 63 Nummer 1

Pokrof 2 3 I n het Griekse anafora zit het woord ‘terugbrengen’, ‘om- hoog dragen’. Het is de sa- crale term voor het teruggeven van de offergave aan de god- heid. Anafora werd het Byzan- tijnse woord voor het eucharis- tisch gebed. Dat begint met de oproep van de diaken: ‘ Laat ons eerbiedig staan, laat ons met vreze staan, laat ons aandachtig zijn om het offer in vrede op te dragen’. De geloofsgemeenschap ant- woordt: ‘ Barmhartigheid, vrede, een offer van lof .’ Dan zingt de priester: ‘ De genade van onze Heer Jezus Christus […] zij met u allen’, vervolgens: ‘Omhoog de harten!’ en ‘Laat ons de Heer dankzeggen 1 ’ . De orthodoxe theoloog Alexan- der Schmemann zegt dat de Kerk leeft vanuit de volheid die de drie leerlingen op de Tabor ervoeren, toen ze Jezus in heer- lijkheid zagen, zodat Petrus uitriep: ‘Heer, het is goed dat wij hier zijn’. We behoren niet enkel meer tot deze aardse we- reld, maar zijn met de verheer- lijkte Christus al enigszins in de hemel: ‘Omhoog de harten!’ In de hemel ligt ons thuisland en onze grootste schat. Allereerst dankt de priester God voor de geheimen van schepping, verlossing en heili- ging. Daarna volgt het ‘Heilig, heilig, heilig…’. Hierop aan- sluitend wordt het mysterie van de menswording herdacht, en herhaalt de priester Jezus’ woorden bij het Laatste Avond- maal over brood enwijn: ‘ Neemt en eet, dit is Mijn lichaam.’ ‘Neemt en drinkt, dit is Mijn bloed van het Nieuwe Verbond.’ De priester gedenkt hierna Jezus’ offer op het kruis, maar ook Zijn verrijzenis, hemelvaart en glorievolle wederkomst, waar- op de diaken de Gaven opheft en de priester zingt: ‘ [zo] bieden wij U aan, het Uwe uit het Uwe, in alles en voor alles.’ Hierop volgt het aanroepen van de H. Geest over de Gaven ( epiclese ), opdat Deze de Gaven vervult met Christus’ tegenwoordigheid. Dan worden de heiligen her- dacht, in het bijzonder Maria, en wordt gebeden voor de over- ledenen, de Kerk, onze wereld. Tot slot zingt de priester: ‘ En geef ons om met één mond en één hart uw alomgeëerde en hoogver- heven Naam te bezingen, van Va- der, Zoon en H. Geest… ’ Het eucharistische gebed is één grote dankzegging, de letterlij- ke betekenis van het woord eu- charistie. Geen dankbetuiging voor iets speciaals, maar dank- zegging die hoort bij de erva- ring van het paradijs. Zeker, ons bestaan is door zonde gete- kend, waardoor we uit het pa- radijs verdreven zijn. Maar in de eucharistie beleven wij dat Christus ons door zijn offer van liefde weer naar het paradijs te- rugvoert. De deuren van het paradijs zijn door Hem ge- opend. Tijdens de liturgie en vooral in de paasweek wordt dit gesymboliseerd door de ge- opende deuren van de iconosta- se. Wat we in de eucharistie herdenken is niet louter terug- denken aan iets uit het verle- den, maar dit herdenken brengt ons naar de toekomst van Gods koninkrijk. Dan is heel ons menselijk bestaan ge- transformeerd en geheiligd tot zijn oorspronkelijke bestem- ming. En ook al is ons leven nu nog door pijn en zorg getekend, toch ervaren we in de eucharis- tie de bevrijding hieruit en de toekomstige vervulling en be- stemming van alles. Paul Brenninkmeijer Byzantijnse liturgie X: Goddelijke Liturgie: eucharistisch gebed (anafora) in Johannes van Damascuskapel, ’s-Hertogenbosch. 1 Gr. eucharist êsômen !