Jaargang 61 Nummer 3

Pokrof 2 1 kerkgebouwen. Van Slageren beschrijft in zijn boek ook uitge- breid de daaropvolgende Engelse periode en de verschillende christelijke denominaties die toen meer vorm kregen. Hij besteedt ook veel aandacht aan de West-Syrische of Jacobitische Kerk - de Kerk van Antiochië -, op wier tradities en liturgieën bepaalde thomaschristenen zich gingen baseren en waarvan de Malankara Jacobitisch Syrisch Christelijke Kerk het zichtbare resultaat is, nadat bijna alle geschreven overle- veringen, waaronder het liturgische erfgoed, door de Portugezen waren vernietigd. Het is overigens wel jammer dat Van Slageren in dit hoofdstuk niet uitgebreid ingaat op de bewering van historici dat de thomaschriste- nen vanaf hun oorsprong zijn beïnvloed door de nestoriaanse christenen. Veelzeggend is immers het feit – Van Slageren benoemt dit fenomeen in zijn boek zonder het uit te werken – dat de thomaschristenen het Perzische kruis gebruikten, geen ‘traditioneel’ crucifix maar een kruis dat met bloemen was versierd. Het gebruik van dit kruis, waarschijnlijk overgeno- men van de nestoriaanse Assyrische Perzische kerk, kan ons misschien wel belangrijke infor- matie verschaffen over de eventuele nestori- aanse oorsprong van de Kerk van de thomas- christenen. Tot de komst van de Portugezen gebruikten de Indiase christenen zelfs enkel dit kruis als symbool om Jezus te eren. De Oost-Syrische Kerk of Nestoriaanse Kerk – later de Assyrische Kerk – werd tussen de 9 e en de 14 e eeuw de grootste christelijke kerk op geogra- fisch gebied. Haar bisdommen strekten zich uit vanaf Zuid-Europa tot aan China en het werd de belangrijkste Kerk in Azië en dus ook India. Een deel van deze Oost-Syrische kerk is in de 16 e eeuw samengegaan met de Rooms-katho- lieke Kerk en noemde zich in India de Syro- Malabar-katholieke Kerk . Ondanks enkele te maken kritische noten, is het een zeer aan te bevelen boek dat nauwkeu- rig is uitgewerkt, goed is onderbouwd en een thema behandelt dat veel verder moet worden uitgewerkt, misschien ook wel op archeolo- gisch vlak. Thomas in Noord-west-India? Dit brengt me er ook toe nog even terug te komen op koning Gondopharmes. Volgens de Handelingen van Thomas kwam de gelijknamige apostel op uitnodiging van deze vorst naar Taxila, Punjab. Helaas is er niets dat er op wijst dat de apostel Thomas actief is geweest in het noordwesten van India. Waarschijnlijk doordat de christelijke aanwezigheid tijdens en na de islamitische invasies gedurende de middeleeu- wen is weggevaagd en misschien zijn de meeste christenen in die periode naar het zuiden, Kerala, gevlucht. Dit doet mij overigens ook afvragen hoe de verhoudingen waren tussen de thomaschristenen in het noorden van India en die in Kerala. De belangrijkste reden, echter, waaromwe niet weten of Thomas in het noordwesten van India is geweest, en zo ja: wat zijn activiteiten daar dan geweest zouden zijn en of er sprake was van een christelijke gemeenschap, is omdat er nooit gedegen (archeologisch) onderzoek is geweest. Misschien nog mooie materie voor een nieuw boek en onderzoek, dat de Handelingen van Thomas en archeologisch bewijsmateriaal zoals munten serieus neemt als getuigen van de oorsprong van het christen- dom op het Indisch subcontinent. Roman Gruijters Jaap van Slageren De Thomaschristenen van India Skandalon 2013