Jaargang 61 Nummer 2

Pokrof 2 3 R eeds in het boek van de Handelingen der Apos- telen uit het Nieuwe Testament (Hand 6) lezen we hoe de apostelen diakens aan- stellen voor de armenzorg, maar tegelijk wordt hun ook de verkondiging van het Woord toevertrouwd. De caritatieve taken werden in het Oosten in de loop der tijden afgezwakt en de liturgische taken kregen steeds meer de overhand. In de oude kerk zijn er ook vrou- welijke diakens ge- weest, speciaal voor de bediening van de doop van vrouwen, toen de kinderdoop nog niet algemeen was. De diaken is onmis- baar bij de bis- schopsliturgie, en bij de liturgie onder lei- ding van een priester maakt zijn functioneren de viering veel rijker. De diaken zingt de litanie- gebeden, staande voor de iconostase en vormt zo een verbinding tus- sen het gelovige volk en de bisschop of priester. Bij belangrijke onderdelen van de liturgie roept hij de gelovigen op tot aandacht, zoals: ‘Staat op’, ‘Laat ons aandachtig zijn’, ‘Buigt uw hoofden voor de Heer’. Hij zingt ook het evan- gelie. Tijdens de viering van de Goddelijke Liturgie (eucharis- tie) draagt hij bij de Kleine Intocht het evangelieboek en bij de Grote Intocht de diskos (broodschaal van edelmetaal) met het brood. Het kleed dat een diaken draagt (over zijn toga) heet sticharion. Het sticharion van de diaken is vanaf de oksel tot de zoom open en wordt door knopen bijeengehou- den. Het heeft vaak de kleur die aan- gepast is aan de tijd van het kerkelijk jaar, al is de liturgische kleur in de Byzantijnse liturgie minder strikt voorgeschreven dan in de rooms-katholieke traditie. De diaken draagt net als de priester manchetten, epima- nikia, om de mouwen van zijn toga. Over het sticharion draagt de diaken een lange stola, die orarion wordt ge- noemd, afgeleid van het La- tijnse woord orare, dat bidden betekent. De diaken houdt tij- dens de liturgie dit orarion tussen de vingers van de rech- terhand omhoog. Hiermee roept hij – zoals gezegd – de gelovige gemeen- schap op tot gebed, maar ook het koor tot zang en de pries- ter en bisschop tot heilige handelingen. Het om de schouders en rug ‘fladderen- de’ orarion symboliseert de vleugels van de engelen. In de hemelse liturgie zijn het de engelen die steeds bereid zijn om te dienen. En dit past bij het woord diaken dat afgeleid is van het Griekse woord ‘diakonein’ dat dienen bete- kent. Paul Brenninkmeijer Byzantijnse liturgie II