Jaargang 60 Nummer 1

Pokrof 1 0 de Byzantijnse ritus en de Russisch-orthodoxe parochie te Nijmegen, wat erg gewaardeerd werd. Besproken thema’s Bisschop Andrej ervoer ik als een geleerde en open bisschop. Hij besprak enkele theologi- sche en kerkelijke thema’s: de sobornostj (geza- menlijkheid), de plaats van de bisschop in de kerk en de oorzaken van het schisma in 1054. Veel aandacht kreeg de aanstaande herden- king van het feit dat 1700 jaar geleden het edict van Milaan werd uitgevaardigd. Deze herden- king vindt 24-26 februari plaats in de Servische stad Niš, waar keizer Constantijn geboren is. De Servische patriarch Irenej hecht veel waarde aan deze herdenking. De Servische staat en zijn ambassades ondersteu- nen het project. Enkele westerse niet-gouver- nementele en oecumenische organisaties nemen deel, waaronder Pro Oriente . Ook de Konferentie Europese Kerken (KEK) is erbij betrokken. Edict vanMilaan Het edict van Milaan werd in 313 door de kei- zers Constantijn en Licinius uitgevaardigd na overleg te Milaan. Het wordt ook wel de ‘brief van tolerantie en restitutie’ genoemd. Het ori- gineel is niet bewaard gebleven, wel kopieën, waaronder één die keizer Licinius naar de pro- vincie Bithinië stuurde. Daarin lezen we: “Aan volstrekt niemand mag naar onze opvatting de mogelijkheid ontzegd worden zich te wijden aan hetzij de godsdienst van de christenen, hetzij de godsdienst die hij voor zichzelf het meest geschikt vindt. Zo kan de godheid, wiens cultus wij in geestelijke vrijheid aanhangen, in alle dingen zijn gebruikelijke gunst en welwil- lendheid betonen” (Vert. V. Hunink, Herme- neus 79, 2007, 111-112). De vervolging van christenen hield op, men liet gevangenen vrij en gaf geconfisqueerde goederen terug. Je kunt het edict vieren als de ‘overwinning’ van het christendom in het Romeinse Rijk. Niet zo lang na het edict werd het christendom domi- nant en zelfs staatsgodsdienst. De situatie van vóór het edict keerde in zekere zin terug. Maar je kunt het ook anders zien: als het begin van een aanpassing van het christendom aan de Romeinse bestuurscultuur en mentaliteit. De gevolgen vind je overal terug: in de kleding van en de rituelen rond de bisschop, in bepaal- de gebeden en in de verering van de Moeder Gods, die beïnvloed is door de verering van Artemis. In Efeze stond een grote tempel van Artemis. Het ontstaan van het monnikendom kun je zien als reactie op de pracht en praal van deze staatsgodsdienst. Herdenking in 2013 Op weg naar het jubileum in Niš organiseert de Servische kerk diverse activiteiten en confe- renties onder het motto ‘De blijvende waarde en actualiteit van het edict van Milaan’. Opvallend is dat men iedereen daarbij uitno- digt. In een verklaring van de H. Bisschoppen- synode van de Servische-orthodoxe Kerk van 23-26 mei 2012 lezen we: “Alle patriarchen en andere vertegenwoordigers van Orthodoxe kerken (bisschoppen, theologen, kunste- naars), … , delegaties van heterodoxe christe- lijke kerken en kerkelijke groepen (lees: rooms-katholieke en protestantse kerken, PB), christelijke en inter-christelijke instituties, groepen van de monotheïstische religies, ver- tegenwoordigers van wetenschap, kunst en cultuur, en bijzondere Servische en buiten- landse publieke personen.” En op de foto’s van de officiële website van de Servische kerk zie je dat deze uitnodiging ook wel wordt beant- woord. Patriarch Irenej wil de scherven die ontstaan zijn door de burgeroorlog en het uiteenvallen van Joegoslavië in de jaren ’90, weer bij elkaar rapen en opnieuw contacten opbouwen. Hij heeft zelfs openlijk de wens uitgesproken om ook de paus uit te nodigen. Maar daartegen is in Servië zelf en bij andere Orthodoxe kerken zo veel protest dat hij dit voornemen wel niet zal uitvoeren. Aan de andere kant brengt de Servische kerk in de dialoog sterk haar trau- ma’s naar voren, waarvan Macedonië (eenzij- dige zelfstandigheidsverklaring in 1967 door de Orthodoxen daar t.o.v. de Servische kerk) en vooral Kosovo (onafhankelijkheid) de belangrijkste zijn. Er ontstaat soms een slacht- offergevoel. Je komt in gecompliceerde politie- ke discussies terecht. Uitgestoken hand Zowel bisschop Andrej als de Servische parochie in Nijmegen en haar priester vader Dušan zijn heel gastvrij. Men stelt prijs op goede relaties met iedereen. We moeten die uitgestoken hand niet afwijzen. Men wil uit een zeker isolement komen, ook binnen de Orthodoxe kerken van Nederland. Alleen de Rooms-katholieke Kerk en de Orthodoxe parochies van Deventer en St.Hubert waren