Jaargang 59 Nummer 3

2 0 Pokrof Shenouda organiseerde op 12 november een demonstratief bezoek van priesters aan deze locatie. Moslims organiseerden daarop een demonstratie, hetgeen het begin werd van de eerste grote geweldsuitbarstingen tegen chris- tenen. Sadat vroeg daarop al-Oteifi om een rapport met aanbevelingen te leveren. De bekende liberale denker dr. Tareq Heggy prees deze aanbevelingen en verweet de overheid hier niets mee gedaan te hebben. Eind jaren zeven- tig liepen de spanningen weer op over een voor- genomen verandering van artikel 2 van de grondwet: de sharia werd van ‘een’ bron van wetgeving tot ‘de’ bron van wetgeving gemaakt. De Koptische Paus leidde het protest tegen deze verandering, maar moest het onderspit delven. Sadat was furieus en noemde zich op een gege- ven moment een president van een islamitisch land, daarbij de Koptische minderheid volledig negerend. Ondertussen liepen spanningen op, werden kerken verbrand en christenen ver- moord. In de zomer van 1981 bezocht ik bis- schop Samuel die bij mij informeerde naar de mediaberichtgeving in Nederland over het geweld dat toen plaats vond. Korte tijd later liet Sadat 1416 Moslims en 120 Kopten oppakken, onder hen een groot aantal sheikhs, 24 pries- ters en 8 bisschoppen. Paus Shenouda werd naar zijn klooster verbannen. Op 6 oktober 1981 werden Sadat en bisschop Samuel tijdens een militaire parade door een militair die lid was van de Gama’at al-Islamiya doodgeschoten. Moebarak werd president maar durfde het in eerste instantie niet aan om de Paus weer vrij te laten. Vooral Kopten in de VS en Groot- Brittannië hebben een enorme campagne opge- zet om de Paus weer vrij te krijgen. J aren van campagne voeren leidde in januari 1985 tot de terugkeer van de Paus, die in de jaren hierop gematigder, milder, leek te zijn over de presi- dent. Ik vroeg Paus Shenouda hiernaar in 1996 en hij vertelde toen dat niet hij was veranderd maar de president (Moebarak in pl aats van Sadat). Paus Shenouda verschilde op verschil- lende momenten ook vanmening met president Moebarak, maar het werd nooit zo scherp als in de zeventiger jaren. Ik herinner me nog heel goed een gesprek met Nabil Osman, hoofd van de Egyptische Rijksvoorlichtingsdienst in 1999, die toen dicht bij president Moebarak stond. Nabil Osman vertelde toen, off the record, dat de overheid de Koptische Paus een activist vond die niet nog een keer verbannen kon worden maar dat de overheid hemwel kon negeren. Die opmerking van Nabil Osman geeft inzicht in hoe een hoge overheidsambtenaar toen over de Paus dacht. De scherpte van de jaren zeventig was er weliswaar niet meer, maar er was ook verre van overeenstemming over thema’s die voor de kerk van belang waren. Tijdens de revolutie tegen Moebarak bleef de Paus, zij het heel voorzichtig, de president steu- nen. Geen wonder, want hij wist dat als het oude bestel, waar hij zeker kritiek op had, in elkaar zou storten, dit islamisten dichter bij de macht zou brengen. In de laatste jaren van zijn pontificaat heeft Paus Shenouda vooral veel spanningen tussen moslims en christenen moeten bespreken, waarbij zijn enorme kennis van zaken en erva- ring christenen enorm hebben geholpen. Dat hij juist nu is overleden in een moeilijke over- gangsperiode na de revolutie waarin ook veel uitbarstingen van geweld tegen christenen zijn geweest, maakt dat hij nu node wordt gemist. Kees Hulsman Voor een uitvoeriger In Memoriam zie: http://www.arabwestreport.info/year- 2012/week-12/2-pope-shenouda-arab-worlds- most-influential-christian-leader-has-passed- away Voor de discussie over de opvolging van de Paus: http://www.arabwestreport.info/year- 2012/week-12/17-awr-profiles-possible-candi- dates-become-next-coptic-orthodox-pope