Jaargang 59 Nummer 2

Pokrof 5 houdingen luidde de inwijding in van Kyrill tot patriarch van Moskou. Hij heeft al een paar officiële bezoeken aan Oekraïne gebracht en beschouwt Oekraïne als deel van het canonie- ke territorium van de Russisch-orthodoxe kerk. Dit kerkelijk imperialisme zet kwaad bloed onder de gelovigen in het midden en wes- ten van het land. Ook de Grieks-katholieke kerk kreeg een nieu- we leider. In 2011 werd de nog maar 41 jaar oude Sviatoslav Shevchuk geïntroniseerd als grootaartsbisschop. Hij voert een energieke agenda door, wil de parochies revitaliseren onder het motto ‘Christus leeft in de parochie’, en neemt zelfbewust initiatief door patriarch Kyrill en de paus alvast voor een dialoog uit te nodigen. Probeerde de vorige president Joe- sjtsjenko nog alle kerken te vriend te houden en had hij de ambitie om van bovenaf de een- heid van de Oekraïense Orthodoxie te herstel- len, met de nieuwe president Janoekovitsj is een andere richting ingeslagen. Hij privile- gieert één bepaalde kerk. Bij officiële staats- plechtigheden is doorgaans alleen de Oekra- ïense Orthodoxe kerk van het Moskou Patriar- chaat aanwezig. De protestantse kerken (Baptisten, Pinkster- kerken, Zevende-dags Adventisten, Lutherse kerken, nieuwe charismatische gemeenschap- pen) spelen nauwelijks een rol op het staatsto- neel. De neo-protestantse kerken worden ge- talsmatig wel steeds sterker, vooral in Oost– Oekraïne waar de ontkerkelijking het hardst had toegeslagen. Traditioneel hebben ze, als minderheidskerken enmet hun basis in de lage- re sociale klassen, altijd een a-politieke hou- ding aangenomen en zijn ze naar binnen gericht geweest om te kunnen overleven. Ik verwacht dat dat gaat veranderen. Maar als het gaat om ‘herstel van de ene kerk van Kiev’ blij- ven ze bij de grote kerken buiten beeld, een vreemde eend in de Slavisch-Byzantijnse bijt. Oecumene Hoe staat de oecumene in Oekraïne er voor op de verschillende niveaus van dialoog? De dialoog van leven : dit is waar christenen en anderen samenleven in een open geest en hun vreugden en zorgen delen. Men kan dit vinden in dorpsgemeenschappen waar mensen vaak niet eens weten tot welke denominatie ze eigenlijk behoren. Ze gaan naar de parochie- kerk van hun ouders en grootouders, en pries- ter ‘die en die’ is gewoon een aardige man. Het verandert als er overal nieuwe kerken gebouwd worden, vaak op initiatief van buitenaf, en elke richting zijn eigen stempel op het dorp wil drukken. De dialoog van leven heeft een kans, als voorgangers van de kerken open en respect- vol met elkaar omgaan. De dialoog van actie : christenen en anderen zet- ten zich in voor ontwikkeling van de samenle- ving. Dialoog van actie vind je in bijvoorbeeld de Oecumenische Sociale Week in Lviv. De dialoog van theologische uitwisseling : deze gebeurt niet door de kerken, maar vanuit de universiteiten en theologische scholen. Het zijn de leken die het voortouw nemen. Acade- mici van verschillende kerkelijke achtergrond organiseren conferenties over bijvoorbeeld verzoening. De dialoog van spirituele uitwisseling : dit is waar mensen hun spirituele rijkdom delen, bijvoor- beeld met betrekking tot gebed. Dat gebeurt in de Taizébeweging en soms in interkerkelijke gebedssamenkomsten, ter gelegenheid van publieke aangelegenheden. Een voorbeeld: het gebed voor een eerlijk verloop van de lokale verkiezingen in Lviv. De officiële representan- ten zijn aanwezig – de lokale bisschoppen –, maar van het Moskou-patriarchaat alleen een priester. Alle protestantse kerken worden door slechts één kerkleider, de bisschop van de Pinksterkerken, vertegenwoordigd. Dat is niet hun eigen keuze, dat wordt van bovenaf be- paald: de protestanten mogen al blij zijn dat ze mee mogen doen. Het podium bij zulke bijeen- komsten is geheel clerus en man. Hoopvolle vooruitblik Oekraïne, zei paus Johannes Paulus II, kan een ‘laboratorium voor oecumene’ zijn, met zijn diversiteit aan confessionele stromingen en als ontmoetingsplaats van de christenheid van Oost enWest. Ik zie de beste kansen voor oecu- mene in Oekraïne bij de bewegingen aan de basis (leken, jongeren, vrouwen, sociaal-chari- tatieve initiatieven) die samen met academici en hervormingsgezinde priesters nieuwe rich- tingen verkennen en de kerkleiders onder druk kunnen zetten om kerken op te bouwen met een werkelijk spiritueel en sociaal profiel, en niet vanuit een ‘macht om de macht.’ Wie van jullie de eerste wil zijn, zal ieders dienaar moeten zijn. (Marcus 10: 14). Laat dat een motto zijn voor oecumene, waar dan ook. Heleen Zorgdrager Dr. Heleen Zorgdrager is docent aan het Institute of Ecumenical Studies te Lviv.