Jaargang 59 Nummer 2

1 7 Pokrof baar. Niettemin benadrukten beide partijen het belang van deze nationale gesprekken. Beide ker- ken als representanten van de brede dogmati- sche oosterse en westerse tradities zijn ook onderdeel van de wereldwijde dialoog tussen orthodoxen en lutheranen. De na afloop gepubli- ceerde communiqués – die na verloop van tijd steeds langer werden – geven zowel de gezamen- lijke opinies of convergenties als de verschillen compact weer. De eerste thema’s op de agenda waren ecclesiologisch van aard: De relatie tussen kerk en volk als theologisch en historisch onderwerp (1989), De kerk als eredienstvaardige gemeenschap (1991) en De voorwaarden voor de eenheid van de kerk (2001). Vragen over het leerstellige en canonieke gezag werden op voorstel van de orthodoxe kerk op de agenda gezet (1989 en 1990). Het gaat dan, tamelijk voorspelbaar, over het gezag en het belang van de eerste oecumeni- sche concilies. Andere theologische onderwer- pen betreffen antropologie ( De kijk van onze ker- ken op de mens en zijn actualiteit , 1991), christolo- gie ( De incarnatie in de liturgische traditie van onze kerken , 1993), sacramenten en ambt ( Het univer- sele priesterschap , 1996, en Sacramenten en heilige rituelen , 1999), soteriologie ( Heiliging en streven , 2007) en de interreligieuze dialoog ( Het ontmoe- ten van andere religies , 2009). De klemtoon in de communiqués ligt komt steeds meer te liggen op de gedeelde conclusies. Het belang ervan zit in het gezamenlijke getuigenis van eenheid in ver- scheidenheid en de betoonde open oecumeni- sche geest van twee christelijke kerken. Sociale en pastorale thema’s Hierbij wordt enerzijds ingegaan op onderwer- pen die de Finse samenleving betreffen en anderzijds op thema’s die de twee kerken onderling direct aangaan. Bij de eerste catego- rie gaat het bij voorbeeld over Vrijheid van gods- dienst als basisrecht in Finland (1993), Werk, werkloosheid en menselijke waardigheid (1996), De diaconale rol van de kerk in de samenleving (2001), Geweld in gezinnen en relaties ((2007). De gezamenlijke communiqués weerspiegelen één christelijke stem van twee kerken aangaan- de Finse sociaal-ethische vraagstukken. Een serieus probleem voor orthodoxen Uit de pastorale thema’s kwam één kwestie duidelijk naar voren: de gemengde huwelijken tussen orthodoxen en lutheranen. 99% van de Finse orthodoxen gaat vandaag een gemengd huwelijk aan. Dit fenomeen leidt verwonderlijk genoeg niet tot het kleiner worden van het aan- tal orthodoxen. Integendeel, het aantal ortho- doxen neemt nog langzaam toe, mede door de instroom van orthodoxe arbeidsmigranten uit Oost-Europa, in het bijzonder uit Rusland. Maar het gemengde huwelijk stelt wel grote uit- dagingen aan het orthodoxe jongerenwerk in de plaatselijke parochies, aan de gemengd gehuw- den zelf evenals aan hun kinderen. Er rijst langs orthodoxe kant ook een reëel probleem over het toekomstig aantal priesters, want er zijn canonieke beperkingen voor gemengd gehuwde mannen om priester te worden. Beide kerken kwamen overeen dat de huwelijksinzegening moet plaatsvinden volgens het gebruik van de kerk waar de viering plaats heeft en dat er geen elementen van beide kerken vermengd moeten worden. Anderzijds moedigen beide kerken gezinnen aan zowel de protestantse eredienst als de orthodoxe liturgie bij te wonen. Twee praktijkvoorbeelden uit Karelië In de dagelijkse praktijk is dit advies soms moeilijk op te volgen zoals ik zelf hoorde van een gemengd getrouwd gezin in de buurt van het Karelische dorp Ilomantsi. Mijn gastvrouw, de orthodoxe cantor Anneli, bracht me er op een avond naar toe. Het gezin woonde diep in de bossen waar beren en wolven rondlopen. In de loop van het gesprek bekende de lutherse echtgenote dat ze leed aan de omstandigheid dat ze al veel jaren niet meer kerkte in haar lu- therse gemeente. Met haar orthodoxe echtge- noot en drie orthodox opgevoede kinderen ging ze altijd mee naar de orthodoxe liturgie, maar toen haar lutherse moeder overleed kwam de pijn om het vervreemd zijn van haar geloofsge- meenschap hard aan. Dat het ook anders kan bewees een kwiek oud oecumenisch echtpaar op een interkerkelijke avond voor senioren in het vormingscentrum van de lutherse kerk te Ilomantsi. De orthodoxe echtgenoot had in de Tweede Wereldoorlog nog tegen het Rode Leger gevochten (de man wees me trots op het ereteken op de revers van zijn jasje). Het paar bekende monter dat ze geen serieuze problemen in hun gemengde huwelijk gekend hebben. Ze gingen samen afwisselend naar beide kerkdiensten in de prachtige luther- se en orthodoxe houten kerken in Ilomantsi. Van hun vier kinderen waren er twee orthodox en twee luthers geworden. Zij praktiseerden in de jaren ’50 al wat hun kerkgenootschappen veertig jaar later overeenkwamen. Huub Vogelaar