Jaargang 59 Nummer 2

Pokrof 1 1 Een een-ei-i-ge drieling De kern van het verhaal heeft Rubljov op magi- strale wijze in zijn schildering gecomponeerd. Wat betreft de plaats van handeling zijn boven- aan op de achtergrond de contouren van een huis en een eik van Mamre figuratief afgebeeld. Midden in de icoon staat een tafel met daarop een schaal met etenswaar. Daaromheen cirkel- vormig drie personen, elk in de gedaante van een engel met vleugelen, hun hoofden omgeven met een aureool. De drie personen zijn gezeten rond de tafel met een staf in de linkerhand: gezondenen onderweg. Zij wijzen met de rech- terhand in de richting van het aangeboden voedsel. Opvallend aan de compositie is hun eenheid en gelijkvormigheid. Zij houden trou- wens het midden tussen man en vrouw en wek- ken de indruk een een-ei-i-ge drieling in vol- wassen gestalte te zijn: drievoudigheid. De aureolen en de kleur pur- per van de kleding zijn verwijzingen naar de goddelijke sfeer, het blauw naar het menselij- ke. De icoon biedt in enge- lengedaante de menselij- ke gestalte van de drie- ene Heer, God van Abraham. Drie en een, Wij en Hij. Dit godsbeeld kenmerkt het verschil tussen de westerse en oosterse theologie. In het westen tekenen wij God als Vader in de hemel, als Zoon stervend aan het kruis en als Geest neer- dalend in de gedaante van een duif. De Ortho- doxie onderstreept van oudsher veel minder deze onderscheidingen in God. Hij is een en dezelfde, ook al zal zijn uitstraling drievoudig zijn. Deze God is een ‘wij’, ook als Hij de weg naar de mensen gaat, zich aandient als plotse- linge pelgrim en vreemdeling en een beroep doet op gastvrijheid. In wezen roept deze drie- vuldige Vreemdeling op om gastheer en gast- vrouw van wie dan ook te zijn. Juist deze icoon beoogt de geestelijke omvorming – ‘transfor- matie’ – van de mens in de richting van de vreemde en noodlijdende medemens. Hij wordt dan ook ‘xenofilie’ genoemd, dit is ‘vreemdelin- genliefde’! Bemint een ieder als uzelf! In het voetspoor van de aartsvader van alle gelovigen, Abraham. Ton Scheer Ton Scheer is emeritus-hoogleraar liturgie en lid van het dagelijks bestuur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. Philoxenia ~ Gastvriendschap: icoon van de heilige Drie-eenheid, ver- beeld door de drie engelen op bezoek bij Abraham en Sara, van de hand van de H. Andrej Rubljov.