Jaargang 59 Nummer 1

Pokrof 6 Een aantal, zoals ‘De Goede Week’ en ‘De Kerstster’, verwijzen naar momenten in het ker- kelijk jaar. Andere gedichten bevatten expliciete verwijzingen naar het Nieuwe Testament, zoals ‘Hamlet’, ‘De Hof van Getsemane’ en ‘Maria Magdalena’. Het lijden van Christus is hier niet alleen een verhaal uit een ver verleden. Het gebeurt steeds weer opnieuw: zeker ook na 1917 in het lijden dat de Sovjetburgers doormaken. Het communisme is het Golgotha van het Russische volk, om met een andere Russische schrijver, Maximilian Voloshin (1877-1932), te spreken. Maria Magdalena is niet alleen getuige van Christus’ lijden. Zij ontdekt als één der eer- sten het lege graf en wordt daarom in de Orthodoxe kerk ‘apostelgelijke’ genoemd. Zij belichaamt dus de hoop. In 1966 komen dezelfde beelden terug in de film van Andrej Tarkovskij, ‘Andrej Roebljov’. Je ziet daar een man, gekleed als Russisch boer, een zwaar kruis een heuvel opdragen, gevolgd door een treurende vrouw. Men noemt ze niet bij hun namen, maar de sym- boliek is onmiskenbaar. Magdalena (2) Men houdt grote schoonmaak voor de feestdag. Ik sta ver van al die drukte af, hier waar ik met myrrhe die ik meebracht Uw zo allerreinste voeten was. Tastend zoek ik, vind niet Uw sandalen. Ik zie niets door al mijn tranen heen. Losgeraakte slierten haren dalen als een scherm recht voor mijn ogen neer. Aan mijn rok Uw voeten, Jezus, drukkend, liet ik over hen mijn tranen vrij, rond hen schikte ik mijn kralen ketting, wikkelde ik mijn lokken als een pij. Alles wat de toekomst brengt, zie ik heden juist als zette Gij die tijdelijk stil. Ik voorspel nu evenzeer profetisch en zo helderziende als Sybil. Morgen scheurt het voorhang van de tempel, in een kleine groep staan wij terzij, onder ons schudt de aarde op haar vesten, dit misschien uit medelij met mij. Stram in rotten zal ’t escorte lopen ruiters zullen naar hun posten gaan. Als in storm een windhoos, zo zal boven aller hoofd dat Kruis ten hemel staan. Voor Uw vastgenageld Lichaams voeten werp ik mij terneder en verstijf. Al te velen ter omarming moet Gij wijd Uw armen spreiden aan het Kruis. En voor wie ter wereld zoveel breedte, zoveel smarten, zoveel kracht ontvouwd? Zijn op aarde zoveel zielen, levens, zoveel volkeren, rivieren, woud? Doch drie zulke dagen zullen komen en zij stuwen naar zo’n leegte toe, dat ik in die gruwelperiode zelf ook naar de Heropstanding groei. Actualiteit Victor Jakovlev vindt het een enorme prestatie dat Pasternak in een heel donkere tijd de hoop niet verloor en trouw bleef aan zijn persoonlijke en artistieke overtuigingen. Zijn kaars bleef branden, zoals in zijn gedicht ‘De winternacht’. De publicatie van het boek ‘Dokter Zjivago’ in het Westen maakte nog eens duidelijk dat in de Sovjet-Unie nog steeds een eigen onafhankelijke intellectuele en artistieke traditie bestond. Het boek leverde volgens Jakovlev een bijdrage aan de uiteindelijke ineenstorting van het commu- nisme en aan het einde van de Koude Oorlog. Het ‘monospektakl’ van Victor Jakovljev is vol- gens mij ook voor het huidige Rusland van belang. In de provincie demonstreren de commu- nisten op 1 mei nog steeds onbekommerd met portretten van Stalin. Veel jonge mensen zijn zich nauwelijks meer bewust van wat zich toen heeft afgespeeld en romantiseren deze donkere bladzijde uit de Russische geschiedenis. Paul Baars Enkele vertalingen van Pasternak’s werk: – Boris Pasternak, De gedichten van Jurij Zjivago, uit het Russisch vertaald door Frans-Joseph van Agt, Cahiers van de Lantaarn, no. 38, Leiden 1985. (Deze zijn in dit artikel gebruikt). – Charles Timmer, Boris Pasternak, Gedichten, Van Oorschot, Amsterdam 1958. – Boris Pasternak, Peredelkino, vertaald door Petra Couvée, Douane, Rotterdam 2003. – Boris Pasternak, Dokter Zjivago (2 delen), vert. Nico Scheepmaker, Bruna, Utrecht 1959. De lezing van Victor Jakovlev is in het Russisch beschikbaar bij de stichting Stedenband Nijmegen-Pskov, http://nijmegenpskov.nl, stedenband@nijmegenpskov.nl.