Jaargang 59 Nummer 1

In september 2011 gaf Victor Jákovljev twee lezingen in Nijmegen over “de geschiedenis en het lot van de roman ‘Dokter Zjivago’ ”, in de Byzantijnse Kapel en in de Nijmeegse Poëziewin- kel. Victor is als acteur, regisseur en schrijver verbonden aan het Poesjkin- Theater in Pskov en lid van de ‘Al- Russische’ vereniging van schrijvers. Hij is ook lezer en altaardienaar in een Russisch-orthodoxe parochie. Hij deed onderzoek naar Pasternak en ontwik- kelde een eigen voorstelling: ‘de dood zal niet meer zijn’. Paul Baars hielp bij de voorbereiding en de vertaling van dit project en vat samen wat Victor in zijn ‘‘monospektakl’’ (solovoorstelling) en in de gesprekken daarover naar voren heeft gebracht. B oris Leonidovic v Pasternak (1890 – 1960) groeide op in een kosmopolitisch, intellec- tueel Joods milieu in Moskou. Zijn vader was docent aan deMoskouse schilderacademie, zijn moeder een bekend pianiste. Kunstenaars uit Oost en West, zoals Tolstoj, Rachmaninov, Skrjabin enRilke kwamen er op visite. De Joden inRuslandwaren sterker geseculariseerd en ge- assimileerd dan de Joden in Litouwen en Mid- den-Europa. Een deel van hen voelde zich rond 1900 (en ook later rond 1980) aangetrokken tot de Russisch-orthodoxe Kerk. Die stond daar dubbelzinnig tegenover. Ze kende een obscure antisemitische kant, maar ook een heel open universele kant. Pasternak doorliep een kerke- lijk gymnasium. Hij kende de Orthodoxe litur- gie ende christelijke bijbel goed. Hij ginguitein- delijk filosofie studeren in het Duitse Marburg en keerde eind 1913 naarMoskou terug. Het Jo- dendom als godsdienst lijkt geen rol te hebben gespeeld in zijn leven. Hamlet Geen geroes meer. Het toneel betrad ik. Ruggelings leun ik in het deurkozijn en in verre echo’s vat ik wat er in mijn levenstijd zal zijn. De binocles bij de duizend laden in hun brandpunt schemernacht op mij. Als het even kan, mijn God en Vader, draagt Gij deze beker dan voorbij. Ik houd van Uw ferm-omlijnde plannen en ik neem ook die rol van U aan. Doch een ander drama is begonnen, wil mij ditmaal vrijuit laten gaan. Doch de handelingen zijn verordend en het eind ligt vast. Ik sta alleen – in schijnheiligheid gaat alles onder. Leven is geen wandeling langs alleeën. Communistisch regime De Revolutie van 1917 had aanvankelijk steun bij de Russische intelligentsia en bij minderhe- den. Russische Joden hoopten dat ze onder het communisme eindelijk als gelijkwaardige bur- gers konden leven. Ook Pasternak steunde aan- vankelijk de Revolutie. Maar politiek interes- ‘Smerti ne budet ~ De dood zal niet meer zijn’ 3 Victor Jakovljev (Foto: archief Byzantijnse Kapel) Pokrof