Jaargang 59 Nummer 1

1 7 Pokrof beweging en bewerkstelligde zodoende de vrijla- ting van denkende wezens. Na op zulk een wijze het vertoon van zijn macht te hebben volbracht, steeg hij op klaarlichte dag op naar zijn ware ver- blijfplaats.’ Bekend zijn ook de zogeheten Jezus-soetra’s. Een voorbeeld: ‘Daarom zond God zijn koele bries om over een uitverkoren jonge vrouw te komen, met de naam Mo Yan, die geen echtgenoot had, en zij werd zwanger. Heel de wereld was hier getuige van en begreep wat God had gewrocht. De macht van God is zo groot dat Hij een belichaamde geest kan scheppen en deze de weg kan wijzen naar het hel- dere, zuivere pad van het mededogen. Mo Yan schonk het leven aan een zoon en noemde hem Ye Su, die de Messias is...’ In het Chinese schrift was er geen karakter voor het woord kruis. Men koos een woord dat hout of boom betekent en zo lezen we: ‘Mi Shi He (Messias) gaf zijn lichaam en werd ter dood gebracht... de dag dat zij Mi Shi He meena- men en op het middaguur aan een boom bonden.’ Het christendom werd de Stralende Religie, of godsdienst van het licht, genoemd. Er zijn veel afbeeldingen gevonden van kruisen die oprijzen uit lotusbloemen, vooral op grafstenen. Maar halverwege de tiende eeuw werd de christelijke kerk aan het einde van de Tang-dynastie verbo- den en vervolgd. Enkele eeuwen later, tijdens de Mongoolse overheersing, trokken de aanhan- gers van de Kerk van het Oosten opnieuw China binnen. Genghis Khan en zijn nazaten hadden onder hun vrouwen ook christenen. Rond 1300 was er sprake van een christelijke koning, Guo Liguse. In de Mongoolse stad Katakoram heeft naast boeddhistische en daoïstische tempels ook een christelijke kerk gestaan. Maar ook in de door de kleinzoon van Genghis Khan, Kubilai Khan, gestichte nieuwe hoofdstad Khan Balek (het latere Beijing) en omgeving verrezen ker- ken en kloosters. De Italiaanse monnik Monte- corvino bezocht de stad met brieven van de paus en werd er bisschop van een locale Rooms- katholieke Kerk. Maar ook omgekeerd bezocht in 1287 een monnik van de Kerk van het Oosten, Rabban Sauma genaamd, Europese hoven en bisschoppen. Die hoorden met verbazing zijn uitleg over de Drie-eenheid aan. God de Vader had de Zoon en de Heilige Geest veroorzaakt: ‘zoals de zon licht en warmte veroorzaakt, terwijl de warmte niet de oorzaak is van het licht’ . Rabban Sauma was de mentor geweest van de Chinese monnik Marcus die patriarch in Bagdad was geworden. Maar intussen raakte in China de Mongoolse Yuan-dynastie in verval en verloren de christenen de bescherming van de keizer. Zo ging voor de tweede maal het christendom in China ten onder. Vervolging Tot aan de veertiende eeuw hadden christenen en moslims in het algemeen vredig naast elkaar geleefd, aldus Jenkins. Er waren wel perioden van christenvervolging; ook de christenen heb- ben zich tijdens de kruistochten van een zeer gewelddadige kant laten zien, maar deze perio- den werden meestal gevolgd door tijden van ver- draagzaamheid. Dit alles veranderde aan het eind van de dertiende en vooral in de veertiende eeuw. De mamelukken (een moslimdynastie van oorspronkelijk Turkstalige slaven, PB) hadden door een hevige vervolging in Egypte de Kop- tische kerk tot 10% van de bevolking terugge- bracht. De opkomst van de Turken leidde tot een ontkerstening van Klein-Azië. Ook in Armenië, Georgië, Ethiopië en Nubië werden de christe- nen door de islamitische jihad-strijders hevig bestreden. Philip Jenkins wijt deze felle vervol- ging van christenen vooral aan een klimaatver- andering die aan het begin van de veertiende eeuw plaats had. Een kleine ijstijd brak aan, met als gevolg misoogsten en hongersnoden. Bedoeïenen verspreidden zich in gebieden die voorheen vruchtbare landbouwgronden waren geweest. Het moet een tijd van grote rampspoed geweest zijn. De oorzaken van deze rampen wer- den geweten aan afwijkende minderheden, met name de christenen. (Jenkins wijst erop dat in diezelfde periode ook West-Europa te lijden had onder hongersnood en pest en dat ook daar een minderheid, en wel de joodse, het moest ontgel- den door hevige pogroms, uitgevoerd door chris- tenen.) Zo kwam er een einde aan de bloei van de Kerk van het Oosten. Als kleine minderheid bleef ze bestaan, tot op het huidige moment dat ze in het Midden-Oosten wederom door soms hevige vervolging wordt bedreigd. Terwijl daar- entegen het christendom, eens herkend als ‘Stralende Religie’, in China op dit moment – in protestantse of katholieke vorm – een ongeken- de opleving kent. Paul Brenninkmeijer – Philip Jenkins, Het vergeten christendom, Nieuw Amsterdam uitgevers, 2011 – Tjalling Halbertsma, De verloren lotuskruisen, Alatamira-Becht, 2002