Jaargang 58 Nummer 5

Pokrof 1 2 In de vierde eeuw leefde er in de stad Myra, in de provincie Lykië (ofwel Lycië), in het zuidwesten van het huidige Turkije, een bis- schop die een onvergetelijke indruk heeft gemaakt. Hij geldt als de ware zielzorger, verdediger van armen en zwakken, bescher- mer van kinderen en beschermheilige van zeelieden, gevangenen en wezen. Het is de heilige Nicolaas en Nederlanders kennen hem als Sinterklaas. Talloze wonderen zijn aan hem toegeschreven. In Rusland betekent zijn icoon de bescherming van huis en fami- lie. Maar wat is legende en wat is waarheid in zijn levensverhaal? N icolaas trad moeiteloos tot de gemeenschap der heiligen toe, werd met name in het orthodoxe Oosten zeer geliefd en zou vooral in Rusland uitgroei- en tot een karakteristieke figuur. Het oudste geschre- ven bericht over het leven van Nicolaas is uit de vijfde eeuw, een lofrede op Nicolaas, door Proclus, patriarch van Constantinopel. Het meest uitgebreid is de levens- beschrijving door Michaël de Archimandriet, geschre- ven tussen 814 en 843. Uit dezelfde tijd dateert een levensbeschrijving door de monnik Methodius. Deze levensbeschrijvingen zijn erg gekleurd door de tijd waarin ze zijn ontstaan en historisch niet altijd betrouwbaar. Er is veel legendevorming bij. Historisch Zo is het volgens historici onwaarschijnlijk dat Nicolaas het Concilie van Nicea in 325 heeft bijgewoond dat het arianisme (Arius’ leer over Christus) afwees. Men weet dat in het jaar 375 de bisschopszetel van Myra vacant was en dat vanaf dat jaar er een explosie van Nicolaas-namen bij pasgeborenen plaatsvond, terwijl voordien deze naam tamelijk zeldzaam was. Al snel werd 6 december, zijn sterfdatum, de feestdag van deze als heilig vereerde bisschop. Ook werd het graf van de overleden bisschop vanaf die tijd vereerd en werd honderd jaar later op dit graf een grote Nicolaasbasiliek gebouwd. Dan is het onwaarschijnlijk dat deze in 375 gestorven Nicolaas al 50 jaar eerder in Nicea als bisschop aanwezig was. De naam van Nicolaas is volgens de geleerden later in de presen- tielijsten van het concilie toegevoegd. De verhalen van zijn leven zijn ook vervlochten met die van een andere hei- lige Nicolaas, een abt van een Lykisch klooster met de naam Sion, beschreven in een anoniem ‘Leven van Nicolaas’ van rond 564. Russische Nicolaasicoon 14 e -15 e eeuw, zie Christus en Maria links en rechts boven: “ ’s Nachts verschenen hem Christus die hem zijn afgenomen evangelieboek aanreikte en de Moeder Gods die hem de afgenomen bisschoppelijke stola teruggaf.” De heilige Nicolaas in Oost en West