Jaargang 58 Nummer 4

Pokrof 9 Dit artikel gaat over de contacten van de Finse Lutherse Kerk met de Russisch-orthodoxe Kerk. Hoewel Finland zelf tot het westen hoort, is het ook verregaand beïnvloed door de nabijheid van Rusland. Met Sint- Petersburg zijn er, naast Stockholm, altijd nauwe contacten geweest, ook in godsdienstig opzicht. D e lutherse Finnen zijn zich er goed van be- wust orthodoxe buren te hebben. Boven- dien is een minderheid van de Finnen (1%) ook orthodox. Karelië in het oosten van het landwas tot de Tweede Wereldoorlog het thuis van de Finse orthodoxie. Nog lang werden orthodoxe Finnen gezien als aanhangers van een ‘vijandig Russisch geloof’. Dit vooroordeel leef- de tot ongeveer 30 jaar geleden. Finse lutheranen en Russische orthodox- en in dialoog Na de Tweede Wereldoorlog werden de zwaar verstoorde verhoudingen tussen Finland en Rusland hernieuwd. Handel en cultuur legden daarvoor een nieuwe basis, hoewel het de tijd van de Koude Oorlog was. Op politiek vlak was Finland officieel neutraal, maar het sloot in 1948 wel een vriendschapsverdrag met de Sovjet-Unie. Het aanknopen van wederzijdse kerkelijke relaties ging aanzienlijk langzamer. Dat gebeurde pas toen het mondiale oecumenische klimaat veranderde. In 1961 werd de Russisch- orthodoxe Kerk lid van de Wereldraad van Kerken en sinds de jaren ’60 namen de Finse Lutherse Kerk en de Russisch-orthodoxe Kerk actiever deel aan de internationale oecumene. Kenmerkend voor de Finse Evangelische Lu- therse Kerk is haar hoogliturgische en sacra- mentele karakter. Ze situeert haarzelf in de ongebroken ene, heilige, katholieke traditie. In maart 1970 begon er een opmerkelijke dia- loog tussen beide kerken, die tot op vandaag voortduurt. De implosie van de Sovjet-Unie in 1991 was geen reden om de gesprekken te beëindigen. Deze grondig voorbereide bilatera- le gesprekken vonden om de drie jaar plaats en gingen afwisselend door in beide landen. Het is eigenlijk de enige ontmoeting tussen prote- stanten (lutheranen) en Russische orthodoxen die succesvol kan worden genoemd. Bij samen- komsten in Finland waren bovendien waarne- mers van de Fins-orthodoxe Kerk en de Rooms- katholieke Kerk van Finland aanwezig. De architecten van de gesprekken waren de lut- herse aartsbisschop Martti Simojoki en metro- poliet Nikodim van Leningrad (het huidige Sint-Petersburg). Vanaf het begin werden er voor elke ontmoeting twee thema’s vastgelegd: een dogmatische en een sociaal-ethische. Het ethische onderwerp ging meestal over vrede. Er wordt verondersteld dat dit gebeurde op ‘aan- sporing’ van het Sovjet-regime, maar het vre- desvraagstuk stond destijds ook hoog op de agenda van de internationale oecumenische beweging. Sommige onderzoekers beoordelen de discussies over de sociaal-ethische onder- werpen uit de Koude Oorlog achteraf als verlo- ren moeite. Bij de eerste ontmoeting durfde men elkaars handen nog niet te schudden want die handen waren immers van de vijand uit de Tweede Wereldoorlog. Het ging om theologi- sche gesprekken, niet om het onderhouden van De door tsaar Nicolaas I bekostigde Finse lutherse Nicolaaskathedraal te Helsinki, Finland. (Foto: H. Vogelaar) Op de grens van oost en west