Jaargang 58 Nummer 4

Pokrof 1 5 Tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en de Russische samenleving vinden er geregeld debatten plaats. Meer dan twintig jaar na de val van het commu- nisme is de Orthodoxe Kerk nog altijd voorwerp van kritiek. Dit keer niet zozeer vanuit de politiek, maar vanuit de samenleving, met name vanuit de media en bepaalde delen van de intel- ligentsia. De Nederlandse theologe – en redactielid van Pokrof – dr Katja Tolstaja, die zelf uit Rusland afkom- stig is, volgt de discussies met belang- stelling en… verbazing. De kern van het probleem aan de kant van de kerk ziet ze in het verheven spirituele ideaal van de Russische Kerk: ’s mensen ver- goddelijking, dat volgens Tolstaja zo hooggesteld wordt dat dit van de weer- omstuit binnen de kerk wel moet uitlo- pen op vrijblijvendheid voor allen. D ebatten tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en de maatschappij waren al onder wijlen patriarch Alexis II (gest. 2008) begon- nen. De situatie polariseerde naarmate de Rus- sisch-orthodoxe Kerk een steeds prominentere maatschappelijke positie ging claimen en de symbiose tussen kerk en staat hechter werd. Onder patriarch Kirill (sinds 2009) lijkt het haast oorlog tussen kerk en maatschappij. Me- dia en ook vooraanstaande academici nemen het tegen de Russisch-orthodoxe Kerk op. Strijdvragen Conflictpunten zijn er in groten getale. Zo is er de nieuwe wet (30 november 2010) voor de teruggave van kerkelijk bezit dat na de Oktoberrevolutie van 1917 aan de ‘religieuze organisaties’ was ontnomen. De atheïstische intelligentsia en medewerkers van musea vin- den dat het bezit bijvoorbeeld bij musea moet blijven. Een ander strijdpunt vormen de onlangs inge- voerde legerpriesters en het door het Ministerie van Defensie aangenomen besluit (februari 2011) deze van staatswege te bekosti- gen. Grond voor aanhoudende felle discussies geeft ook het vak ‘Grondbeginselen van Orthodoxe cultuur’ op scholen: de invoering, maar ook de inhoud en uitvoering ervan. De intelligentsia vindt dat de voorbereiding van de leraren die dit vak doceren niet goed genoeg is. Verder vindt men dat het de vrijheid van geloofskeuze aantast, dat er iets van boven af de kinderen wordt opgelegd, et cetera. Kerkbeeld in de media Hoe zien de hedendaagse Russische media de Russisch-orthodoxe gelovigen en hun zielen- herders? Een treffend voorbeeld hiervan werd op gegeven in een televisiereportage van Alexej Koedasj (10 juni jl., tv-omroep NTV) over een uitzonderlijk voorval. In een poging tot duivel- uitdrijving hadden een Russisch-orthodoxe vader en moeder hun vijfentwintigjarige doch- ter in heilig water laten stikken. Een commen- taarstem concludeert: “Godzijdank interes- seert een gemiddelde gelovige zich voor geheel onschuldige problemen: ‘Wat is de juiste Debatten tussen De Russisch-Orthodoxe Kerk en de maatschappij Aartspriester Vsevolod Tsjaplin (Chaplin), voorzitter van de Synodale Afdeling voor de Samenwerking tussen Kerk en Samenleving van het Patriarchaat Moskou.