Jaargang 56 Nummer 1

De opleving van de traditionele vormen van religiositeit in de Oost-Europese lan- den, waar de opbouw van het commu- nisme en atheïsme tot een fiasco leidde, is een algemeen bekend gegeven. Sinds jaren wilde Katja Tolstaja, Nederlands theologe van Russische komaf, de mate daarvan met eigen ogen meten. Een autoreis leek hiervoor de beste manier. Ze ontmoette er kleurig en grijs, donker en licht. Van enkele opmerkelijke impressies doet ze verslag. V ergezeld vanmijnman, dochter en hond ben ik in oktober 2008 vier weken lang op veld- onderzoek geweest. Achtduizendkilometer heb- ben we afgelegd over de hobbelige wegen van twaalf voormalige Oostbloklanden. Overal za- gen we nieuwe en gerestaureerde kerken, kloos- ters en moskeeën. Vooral in de kleinere steden en dorpen vielen ze erg op te midden van vreug- deloosheid en grauwheid. Het lijkt alsof mensen de desinteresse voor hun eigen woonomgeving compenserenmet debouwvan schitterende ker- ken en moskeeën. Paradijs op aarde Een van de specifieke doelen van onze reis was het nieuwste Oekraïense hoofdklooster, het H. Maria-Hemelvaart Hoofdklooster van Svjato- gorsk ( Svjato-Oespenskaja Svjatogorskaja Lavra ). Het Svjatogorsk-klooster is na de perestrojka in 1992 heropend en verkreeg in 2004 de status van een Lavra (een eretitel voor enkele bijzon- der belangrijke Orthodoxe mannenkloosters), zodat er, samen met die van Kiev en Potsjajev, nu drie Lavra’s in Oekraïne zijn. Alle drie vallen ze onder de jurisdictie van de Orthodoxe Kerk van het patriarchaat Moskou. Het Svjatogorsk-kloostercomplex telt dertig monumenten uit de 17 e tot de 19 e eeuw en ligt op de krijtheuvels van de rechteroever van de rivier de Noord-Donets. Ooit heeft Katharina II deze omgeving ‘het paradijs op aarde’ genoemd. Honderdtweeëntwintig jaar later Pokrof 3 Uitzicht op de Lavra van de H. Moeder Gods Ontslapen (Maria-Hemelvaart) in Svjatogorsk, Oekraïne (foto: V. Tolstoj).