Jaargang 55 Nummer 4

Pokrof 1 5 Osip Mandelstam (1891-1938), een van de grootste Russische dichters van de twintig- ste eeuw, schreef het bovenstaande toen hij achttien jaar was. In de rest van het gedicht geeft hij blijk van een opvallende gretigheid van leven, op een leeftijd dat je wat meer Weltschmerz zou verwachten. Voor zijn bundels Steen (1913) en Tristia (1922) was veel waardering. Nadat alles er op geleken had dat hij een gevierd dichter zou worden, volgde een rampzalig leven. De revolutie (1917) was inmiddels uitgebroken en het nieuwe gezag was gevestigd. D e dichter Mandelstam was niet meer van die tijd. Er waren nieuwe idealen, waar hij kennelijk weinig van begreep, en waar hij ver- der buiten stond. Zijn collegadichters – hun na- men zijn vrijwel allemaal vergeten – namen wel deel aan het eigentijdse elan. Vrijwel allemaal zouden ze hem afvallen en verraden. Het is ver- wonderlijk hoe lafhartig een mens kan zijn, om toch maar vooral bij de tijd te blijven. De nieuwe tijd Mandelstam bleef niet bij de tijd en stond aan de zijlijn. Hoewel de interesse voor zijn werk bleef - nog in de jaren ’30 was de belangstelling voor een optreden van hem overweldigend -, werd hij van het reguliere literaire bedrijf geweerd. Hij kreeg hoogstens wat vertaalwerk aangeboden en het was hem niet toegestaan naar werk te zoeken. In 1928 kwam het tot een hetze tegen hem. In 1934 werd hij voor drie jaar verbannen. In 1938 werd hij weer gearresteerd en in dat jaar kwam hij om in een kamp bij Vladivostok. Een hartaanval, volgens de offi- ciële lezing. Een obscure dood op een vergeten plek. Een lijk is nooit gevonden. 27 December is de officiële datum, maar de omstandigheden waren zo schimmig dat we niet geneigd zijn er een herdenkingsjaar van te maken. Hoe zijn leven vanaf de jaren ’20 verliep, is prachtig te lezen in de Memoires van zijn weduwe Nad- jezj- da, uitverkocht, maar nog regelmatig aan te treffen in antiquariaten. Mandelstam is een dichter die zo overweldi- gend is, dat het moeilijk is in een paar bladzij- den iets over hem te zeggen. Hij is bij ons ook weinig vertaald. Peter Zeeman verrichtte loffe- lijk werk (in Vier Petersburgers , Amsterdam 1996), en merkt ook op, over het vertalen: “er valt (…) weinig te marchanderen, en bijna elke versregel kost bloed, zweet en tranen.” ( Osip Mandelstam , de waanzin voorbij , Kok, Agora 1992). Christelijke kunst Hoe was zijn verhouding tot het christendom? En in het bijzonder die tot de Orthodoxie? We Osip Mandelstam Osip Mandelstam (1891-1938), een van de grootste Russische dichters. Ik kreeg dit lichaam. Wat te doen ermee, Zozeer uniek, en zo volstrekt van mij?