Jaargang 53 Nummer 1

POKROF 18 In vijf afleveringen neemt uw gids Wil van den Bercken u mee op Orthodox kerkenpad in Oost-Europa. Aan de hand van de kerkge- bouwen wordt de situatie van een land geschetst. De vorige afle- vering leidde hij u rond door Kiev (Oekraïne). In dit deel twee neemt hij u mee door Ruslands hoofdstad Moskou. Sorok sorokov, ‘veertig maal veertig’, is een literaire aandui- ding voor de talrijke kerken van het middeleeuwse Moskou. Zo- veel zijn het er natuurlijk niet geweest, maar het geeft aan wel- ke diepe indruk de vele honder- den kleurrijke koepels gemaakt hebben op de bewoners en bezoe- kers van de stad. ‘Veertig maal veertig’ zijn het er thans al hele- maal niet. Ongeveer de helft van de meer dan zeshonderd kerkge- bouwen die Moskou had zijn in de Sovjet-periode afgebroken, andere werden omgezet in bedrijfsruimte of vermaakcen- trum en slechts veertig bleven in functie. De communisten hebben het aangezicht van Moskou onherstelbaar geschonden. Reconstructie Maar sinds de reconstructie van de Russische hoofdstad na 1991 kan men zich niet alleen verba- zen over de nieuwe hotels en banken, maar ook over de kerk- gebouwen die in het stadscen- trum zijn hersteld. Diep betreu- rend wat het communistische barbarisme met het kerkelijke cultuurgoed heeft gedaan, red- den de Moskovieten nu wat er te redden valt en herstelt men zelfs wat definitief verloren leek. Het eerste religieuze gebouw dat gerestaureerd en in functie her- steld werd, was het Danilov- klooster uit 1278, het eerste ste- nen gebouw van Moskou. Dat gebeurde nog in Sovjet-tijd; het werd in 1988 als cadeau van de regering teruggegeven aan de Orthodoxe Kerk bij gelegenheid van de millenniumviering van het christendom in Rusland. Maar de werkelijke religieuze renaissance - althans in steen - begon enkele jaren later, en wel bij het centrum van de macht, het Rode Plein. Daar werd in de noord-oosthoek de kleine 17e- eeuwse kerk van de Moeder Gods van Kazan herbouwd precies zoals zij was toen zij in 1936 werd afgebroken. Een exacte kopie van het 17e- eeuwse origineel is ook de Verrijzenispoort (Voskresenskije vorota), de noordelijke toegangs- poort tot het Rode Plein. Stalin had deze in 1931 gesloopt om ruimte te creëren voor de militai- re parades op het plein. Tussen de twee doorgangen van de poort staat een koloriet, maar kitsche- rig aandoend kapelletje met de Moeder Gods Iverskaja icoon. In de nauwe ruimte zijn altijd bid- dende mensen te vinden. Religieus symbool Door de herstelde religieuze gebouwen heeft het Rode Plein zijn oude schoonheid herkregen met een dusdanig andere uitstra- ling dat het mausoleum van de grondlegger van het Sovjet- atheïsme detoneert met zijn omgeving. Dat was eigenlijk altijd al het geval, want het Kremlin is als centrum van de Russische macht Verrijzenispoort aan het Rode Plein in Moskou. (Archief: W. van de Bercken) Moskou Orthodox kerkenpad Moskou