Jaargang 52 Nummer 5

POKROF 9 Hij was christen bij uitstek, voerde het begrip naastenliefde hoog in het vaandel en was altijd bereid menselijke nood te leni- gen. Nicolaas is misschien wel de meest geliefde heilige, zowel in West als in Oost. Hij is de be- schermheilige van Rusland. Het aantal Russische iconen met zijn beeld overstijgt bijna dat van de Moeder-Godsiconen. In onze contreien wordt ‘het ware ge- loof’ in Sint Nicolaas-Sinterklaas hoofdzakelijk beleden door kin- deren van alle gezindten. Hier is hij ‘gedegradeerd’ tot kinder- vriend. Er zijn twee historisch min of meer aanwijsbare Nicolazen, die samengesmolten zouden zijn tot de ons bekende heilige. De eerste Nicolaas leefde in de 4e eeuw en was bisschop van Myra, het hui- dige Demre in Zuidwest-Turkije. Over zijn leven, zijn geboorte- en zelfs zijn sterfdatum is niets met zekerheid bekend. Van de tweede Nicolaas weten we iets meer: hij leefde in de 6e eeuw, was abt van het Sionklooster in hetzelfde Myra en later bisschop van Pinara, op 100 km afstand van Myra. Beide Nicolazen zou- den in Myra ter aarde besteld zijn. Het gebeente van een van hen, waarschijnlijk de oudste, werd in 1087 ‘gered uit de han- den van de Arabieren’ door gelo- vige kooplieden en ‘overge- bracht’ naar de havenstad Bari in Zuid-Italië. De vraag naar relie- ken was in die tijd enorm en de handel in ‘heilige botjes’ beleefde gouden tijden. De naam Nicolaas komt van het Griekse nikê (= overwinning) en laos (= volk): Nicolaas is een hei- lige voor alle mensen, van hoog tot laag. In de 6e eeuw werd Ni- colaas al vereerd in het Byzan- tijnse Rijk, vanaf de 10e eeuw in het Westen, en zijn cultus nam daar een ware vlucht na de bij- zetting van zijn gebeente in Bari. De Byzantijnse prinses Theopha- no, gemalin van keizer Otto II, moet een belangrijke rol ge- speeld hebben bij de versprei- ding van de Nicolaascultus in West-Europa. Theophano zou onze Lage Landen zeer liefgehad hebben en stierf op het Valkhof in Nijmegen in 991. In de 11e eeuw verschenen in onze streken al Nicolaaskerken en -kapellen, waaronder de Nicolaaskapel op het Valkhof. De beschermheilige Zeelieden, gevangenen, jonge meisjes, prostituees en natuur- lijk kinderen beschouwen Nico- laas als hun speciale bescherm- heilige. Dit hangt samen met de De apostelgelijke wonderdoener, Sint Nicolaas, is een van de eer- ste vroegchristelijke heiligen die niet als martelaar stierven of als streng asceet de heiligengeschiedenis ingingen. Vanaf het begin van zijn verering gold hij als ‘norm van het geloof, toonbeeld van zachtmoedigheid en schittering van deemoed’, zoals de Byzantijnse liturgie nog steeds zijn lof zingt in het troparion van 6 december. H. Nicolaas. Russische icoon, ongeveer 1600. (Foto: archief A.A. Brediusstichting) Is Sinterklaas wel Sint Nicolaas?