Jaargang 52 Nummer 2

POKROF 17 De redding van circa 6.000 Deense joden geniet vrij veel bekendheid en wordt alom ge- roemd. Terecht. Maar wat de Bulgaren voor hun joodse land- genoten presteerden was even- zeer opmerkelijk, terwijl het tot voor kort onopgemerkt bleef. Reden is het communisme, waar- door deze gebeurtenis in een groot vergeetboek terecht kwam. De hoofdrolspelers - politici en kerkleiders bijvoorbeeld - gingen naar de gevangenis, werden ver- moord of verdwenen in de mar- ges van de samenleving. De mas- sale redding van joodse staats- burgers was echter uniek voor Europa en heel uitzonderlijk voor een land dat sinds 1941 bondgenoot was van nazi- Duitsland en werd geleid door een pro-fascistische regering. Vóór de Tweede Wereldoorlog woonden in Bulgarije 48.000 joodse burgers, erna 49.000! Zeventien Bulgaren werden in- tussen geëerd met de hoogste onderscheiding van het holo- caustmuseum Jad Vasjem bij Tel Aviv, onder hen twee Bulgaars- orthodoxe bisschoppen. Naast bijvoorbeeld de vice-voorzitter van het parlement Dimitar Pesjev ontvingen ook metropo- liet Stefan van Sofia en metropo- liet Kyril van Plovdiv de hoogste eer. Zij kregen in 2001 de ‘recht- vaardige onder de volkeren’- medaille voor hun “heftige verzet tegen het anti-joodse beleid van de Bulgaarse regering en hun actie tegen haar deportatiepoli- tiek”. De toekenning was pos- tuum want Stefan overleed in 1956, Kyril in 1971. Verzet en protest De jodenvervolging in Bulgarije verloopt volgens een geijkt patroon: van maatschappelijk isolering naar deportatie. In 1940 en 1942 worden anti-joodse wet- ten goedgekeurd die moeten lei- den tot uitsluiting van de joodse bevolking uit het maatschappe- lijke leven. Ook de dracht van de gele jodenster heeft dat doel. Protesten komen er van maat- schappelijke organisaties, intel- lectuelen en de kerk. De ster wordt niet streng opgelegd, de fabricage ervan met succes gesa- boteerd en sommige joden dra- gen haar als teken van trots. Veel joodse mannen verdwijnen naar werkkampen, waar het leefkli- maat redelijk is. Een jaar later gaan de deportaties van start. Treinen beginnen te rollen vanuit Bulgarije naar de dodenkampen van het Derde Rijk. Eerst aan de beurt komen de joden in die gebieden van voormalig Joegoslavië en Grie- kenland die na de bezetting door nazi-Duitsland in 1941 aan Bul- garije zijn afgestaan. Van de in totaal 11.000 gedeporteerden zullen er uiteindelijk slechts 12 de doodsmachine van de nazi’s overleven. De Bulgaarse publieke opinie zwijgt. Die situatie verandert radicaal, wanneer begin maart 1943 de Ook zestig jaar na de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz blijft de herinnering aan de Holocaust pijnlijk en de omgang met het verleden moeizaam. Dit geldt ook voor de verschillende christelijke geloofsrichtingen: kerkhistorici slaan vaak een vergoelijkende toon aan, terwijl een kritische gewenst is. Immers, de kerken hebben onmiskenbaar bijgedragen tot de anti-joodse sfeer in Europa waar de Holocaust plaats vond. Ook de Orthodoxie treft dit verwijt. Maar, ook donkere wolken hebben soms een gouden randje, zoals blijkt in het geval van de Orthodoxe Kerk in Bulgarije. Zij speelde een actieve rol bij het overleven van hun joodse medeburgers. Bulgaarse joden gered De Orthodoxe Kerk en de holocaust l Joden uit de Bulgaarse regio Thracië worden in 1943 op transport gesteld. (Foto: www.theoptimists.com)