Jaargang 51 Nummer 5

POKROF 12 De Kazanskaja Bogomater is een van de vele varianten van het type van de Moeder Gods Hodigitria. Daarom eerst een beschrijving van die voorstelling. De Hodigitria is een van de hoofdtypen die te onderscheiden zijn in de voorstel- lingen van de Moeder Gods; het is zeer hiºratische voorstelling. De Moeder Gods is frontaal en ten hal- ve lijve afgebeeld en wijst met haar rechterhand naar haar Zoon, alsof ze wil zeggen: Hij (Christus) is de weg. (Zie Joh. 14, 6, en Joh. 2, 5, waarin gezegd wordt: Ik ben de weg en de waarheid en het leven en Wat Hij u ook zegt, doet dat .) Vandaar haar naam Hodigitria, Zij die de weg wijst . Deze naam kan ook afgeleid zijn van Ton Hodegon - de Wegwijzer -, de naam van het klooster dat net buiten de muren van Constantinopel, het huidige Istanbul, lag en waar de oericoon bewaard werd en veel wonderen verrichtte. Deze oericoon is volgens een legende door keizerin Eudokia tijdens haar reis naar Palestina in 438/439 in Jeruzalem gevonden en als geschenk gegeven aan haar schoonzuster Pulcheria. De Moeder Gods is gehuld in een purperrood maphorion, een om- slagdoek, die over het hoofd gedragen wordt. Alleen de Byzan- tijnse keizer mocht zich in purperen kledij hullen. Het is dus een keizer- lijke kleur, die macht uitdrukt. Het Concilie van Ephese bepaalde in 431 dat ook Maria en haar moeder Anna in een purperen gewaad afgebeeld mochten worden. Op het maphorion van de Moeder Gods zijn drie sterren aangebracht, een boven het voorhoofd, een op de rechterschouder en een op de linkerschouder. Deze sterren ver- zinnebeelden haar maagdelijkheid, voor, tijdens en na de geboorte van Christus en verwijzen tevens naar de Drie-eenheid. Het hoofd van Maria is altijd bedekt, zoals het een eerbare en vrome vrouw betaamt. Dit kunnen we lezen in 1 Cor. 11, 2- 16, waar Paulus de hoofdtooi van de vrouw beschrijft. Aan weerszij- den van haar - uiteraard - genim- beerde hoofd staan de Griekse let- ters ΜΡ ΘΥ : de kenmerkende af- korting voor Moeder Gods . De Zoon Christus zit op de linker- arm van zijn Moeder, houdt een rol in zijn linkerhand en zegent met zijn rechterhand: de duim, pink en ringvinger samen en de middelvin- ger en de wijsvinger gestrekt. Dit zegengebaar is de christelijke variant van het Romeinse gebaar van de redenaar. Dergelijke rede- I CONOGRAF I E VAN DE I COON V