Jaargang 51 Nummer 5

POKROF 10 Naar verluidt bevindt deze icoon zich nu in de privé kapel van de patriarch en is daarmee nog niet toegankelijk voor ‘het gehele Russische volk’. Men zoekt naar een definitieve plaats. Misschien vormt de stad Kazan, die in 2005 haar millennium viert, en waar - daar zijn alle geleerden het over eens (!) - de wonderdoende oeri- coon voor het eerst verscheen, wel de juiste plaats. Een andere mogelijkheid is de Kazanskij Sobor in Sint-Petersburg, waar sinds de revolutie geen Kazan- skaja meer aanwezig is. Ge- noemde icoon had een handrei- king in oecumenische zin kunnen betekenen, maar werd ‘als niet meer dan een kopie’ door de Russische patriarch, als zoda- nig niet aanvaard. Alvorens deze ‘kopie’ (om welke kopie gaat het eigenlijk? en is in verband met een icoon het woord ‘kopie’ wel op zijn plaats?) van de Kazan- skaja in het Vaticaan belandde, had zij vele omzwervingen ge- maakt, van Rusland, via Enge- land en Amerika en het Portuge- se plaatsje Fatima kwam zij in 1981 als geschenk bij de paus terecht. Matrona’s visioen Het oer-’beeld’ (= eikon = icoon) werd gevonden in 1579 in de stad Kazan aan de Kazanka, een zijri- viertje van de Wolga, op 600 km ten oosten van Moskou. Volgens de overlevering verscheen de Moeder Gods meermalen in een droom aan het negenjarige meis- je Matrona uit Kazan, met de boodschap de plaatselijke prela- ten te bewegen haar icoon op te graven uit de as van het uitge- brande huis waar het meisje gewoond had. De prelaten echter schonken geen geloof aan Ma- trona’s visioen, waarop het meis- je met behulp van haar moeder de ongeschonden icoon zelf ont- dekte in de as. Dit geschiedde op 8 juli 1579, de dag die de eerste feestdag van de icoon zou wor- den. De stad Kazan ging tot kort voor deze gebeurtenis nog gebukt onder het Mongoolse juk en was net door de troepen van Ivan IV de Verschrikkelijke be- vrijd. Al spoedig na de ontdek- king bracht de icoon wonder- baarlijke genezingen tot stand; blinde mensen werden weer ziende. Kopieën In de loop der tijden zijn er ver- schillende meningen ontstaan over de plaats waar dit oer-’beeld’ in werkelijkheid ondergebracht werd. Er wordt wel eens gedacht dat deze oorspronkelijke icoon naar Moskou werd overgebracht en dat door de voorspraak van de Moeder Gods van Kazan middels deze icoon in 1612 de Russische troepen onder bevelvoering van vorst Dmitrij Pozarskij de beslis- sende strijd om Moskou wonnen. De overwinning werd behaald op 22 oktober; 22 oktober werd later tot (tweede) feestdag van de Moeder Gods van Kazan uitge- roepen. Een precieze kopie zou in Kazan gebleven zijn. Andere onderzoekers daarente- gen melden dat er al in 1579 op last van Ivan IV in Kazan een kopie werd vervaardigd. Deze werd naar Moskou vervoerd. Het origineel bleef in Kazan, waar het in 1595 een plaats kreeg in het vrouwenklooster, dat op bevel van Ivan IV gesticht was op de plek waar de Kazanskaja gevon- den was. Russische onderzoekers voeren aan dat de icoon die een rol speelde in de veldslag tegen de Polen veel kleiner was dan het origineel. Hoe het ook zij, aan het begin van de 17e eeuw zijn er al twee wonderdoende Kazan- skaja’s bekend. Er zullen er nog Op 28 augustus 2004 werd een icoon van de Moeder Gods van Kazan, de Kazanskaja Bogomater, afkomstig uit de privé vertrek- ken van Paus Johannes Paulus II in het Vaticaan, door kardinaal Kasper ter hand gesteld aan patriarch Aleksej II en daarmee aan de Russisch-orthodoxe Kerk en het gehele Russische volk. De Kazanskaja Foto: A.A. Brediusstichting