Jaargang 51 Nummer 4

POKROF 1 Monnikendom lijkt onlosmake- lijk verbonden met godsdienst. De motieven zijn diep menselijk, je kunt ook zeggen: door de Schepper zelf in onze natuur ge- legd. Een hunkering naar heel- heid en volstrekte onverdeelde toewijding, die je in alle grote religies aantreft. Het christelijk monnikendom heeft een bijbels fundament. De oudste getuigenissen van chris- telijk monnikendom baseren zich op de voorbeelden van Elia en Johannes de Doper (eremie- ten), en vooral op de gemeen- schap van de apostelen rond Jezus, en op de gemeente van de eerste christenen (cenobieten). Egypte De beroemdste kluizenaar uit de traditie is Antonius de Grote (jaren ‘50 derde eeuw-356). De heilige Athanasius, bisschop van Alexandrië, stelde diens leven te boek, en gaf daarmee een model dat klassiek werd in de volgende eeuwen. In zijn spoor trokken duizenden jonge mannen naar de Egyptische woestijn om te leven als kluizenaars (eremie- ten). Daarnaast wist een andere Egyptische monnik, Pachomius (293-346) duizenden volgelin- gen aan te trekken. Pachomius schreef regels voor het gemeen- schapsleven (cenobitisme). Gebed en handenarbeid, Schrift- lezing en onderlinge gehoor- zaamheid waren de pijlers van zijn ideaal. De grote kloosters van Pachomius zijn na een korte bloeiperiode zonder veel sporen na te laten verdwenen. De klui- zenaarskolonies in de woestijnen van Egypte leven voort in talrijke teksten, met uitspraken en be- schrijvingen van markante ge- stalten. Deze ‘geschiedenissen der monniken’ en de Vader- spreuken (Apophtegmata) heb- ben vele generaties geïnspireerd. Palestina In Palestina kwamen de twee grote monastieke stromingen die in Egypte hun oorsprong vonden, samen. Daar groeide uit het ideaal van de eremieten en de cenobieten de synthese van de Laura. We zouden kunnen zeg- gen een weekend-klooster waar de kluizenaars zich regelmatig verzamelden, meestal om de vigilie en de eucharistie van de Vele levensvormen in flora en fauna worden in het moderne Westen in hun voortbestaan bedreigd. Dat lijkt ook het lot van het monnikendom. Monniken en monialen worden zeldzaam in Nederland. Kloosters en abdijen worden opgeheven. Een gegeven waaraan je achteloos kunt voorbijgaan, maar dat ook aanleiding kan zijn om ons te realiseren dat ons daarmee iets kostbaars, misschien zelfs iets wezenlijks dreigt te ontvallen. Monnikendom tussen Oost en West Kort overzicht van zijn wortels i ij l Koptisch-orthodoxe monniken, klooster Baramoes (Egypte). (Foto: Leo van Leijsen)