Jaargang 50 Nummer 2

POKROF 7 Paul Brenninkmeijer is rooms-katholiek priester van het aartsbisdom Utrecht en werkzaam als pastor in de Sint Nicolaasparochie in IJsselstein. In zijn werk als pastor maakt hij dankbaar gebruik van iconen, omdat ze “het besef geven dat Christus, Maria en de heiligen ook werkelijk aanwezig zijn en dat wij in de liturgie in hun tegenwoordigheid mogen zijn”. Iconen in de parochie: bij uitvaarten, huwelijken, doopvieringen én in de gewone zondagsviering. Brenninkmeijer, die ook zelf iconen schildert: “Als je eenmaal vertrouwd bent met iconen in de liturgie, ga je ze missen als ze er niet zijn.” Het schilderen van iconen en de studie van de theologie van iconen hebben mijn geloofsleven enorm verrijkt. Ik vertel er dan ook graag over. In de westerse kunst streeft men een realisme na, in de kunst van de iconen probeert men het mysterie te benaderen dat achter de weergege- ven feiten verborgen is. De laatste tien jaren heb ik geprobeerd iconen een plaats te geven in de liturgie van een gewone rooms-katholieke pa- rochie. Het gaat dan om door mijzelf geschilderde iconen, geen reproduc- ties die op een plank geplakt zijn. Ik ben begonnen met het maken van een serie feest-iconen, waarvan een deel nu voltooid is: de verkondiging van de engel aan Maria, de ge- boorte van Christus, de opdracht van Jezus in de tempel (‘ontmoeting in de tempel’), de brui- loft van Kana, de in- tocht van Jezus in Jeruzalem (Palmzondag), de verrijzenis des Heren, de nederdaling van de heili- ge Geest over de apostelen (Pinksteren) en ook de verheerlijking op de berg Tabor. Verder heb ik de iconen geschilderd van Christus (Pantokrator), de Moeder Gods Hodygetria, en de heilige Johannes de Voorloper en de heilige Nicolaas met scènes uit zijn leven. Ik heb voor deze iconen de afmeting gekozen van ongeveer 38 bij 28 cm, zodat de voorstelling voor de kerkgangers enigszins zichtbaar is. Bij het plaatsen van een icoon moet je rekening houden met de juiste plaats op het priesterkoor, de lichtval en de vorm van de standaard of lezenaar waarop de icoon plaatst wordt. Juiste vorm en dosering De manier waarop iconen in een Byzantijnse liturgie functioneren is in de westerse liturgie onbe- kend. Gewone katholieken zullen niet zo gauw een icoon vereren door er kaarsen voor te branden, ervoor te buigen en er kruisen voor te slaan en zeker niet door de icoon te kussen. Wel worden kaarsen gebrand bij de icoon van Maria van Altijddurende Bijstand, waarvan een afbeelding in veel kerken te vinden is. Omdat men aan iconen in de gewone westerse liturgie niet gewend is, is en blijft het een zoeken en tasten naar de juiste vorm en de juiste dosering van het gebruik van iconen in onze westerse liturgie. Toch heb ik bij het schil- deren van iconen vanaf het begin de intentie ICONEN IN DE PAROCHIE De Ontmoeting in de Tempel. Icoon en foto: Paul Brenninkmeijer.