50 Prof. dr. Herwig Aldenhoven Perspectief tegen. Hoe het ook mag zijn, tenminste op het religieuze gebied in de engere zin van het woord leidt het denken in termen van ‘echte symbolen’ tot een grote waardering van het lichamelijke en materiele. Omgekeerd heeft het leeg maken van het symboolbegrip tot gevolg, dat het lichamelijke en materiele zijn religieuze waarde verliest. Zo zien we dat de vroege kerk met haar ‘Realsymbolismus’ tot een dieper verstaan van de religieuze werkelijkheid en van ons eigen mens-zijn kan voeren. Ondersteuning bij het streven naar het herwinnen van een omvattend verstaan van symbolen komen we vooral in de dieptepsychologie tegen. 8. Gebed en liturgie als de beslissende uitdrukking van het geloof Het geloof van de vroege kerk kwam vooral in het gebed en de liturgie tot uitdrukking en werd daarin geleefd. Natuurlijk werd een aantal centrale punten van het geloof in de drievuldige God en in Jezus Christus door oecumenische concilies dogmatisch vastgelegd om het zo te beschermen tegen vervormingen van het geloof. Maar de latere tendens die vooral in het confessionele tijdperk – de 16de eeuw en daarna – in het Westen tot bloei kwam om talrijke punten van de geloofsleer in officiële belijdenisteksten met een verplichtend karakter vast te leggen was de vroege kerk vreemd. Het is natuurlijk wel zo dat over de fundamentele beslissingen over het geloof in de vroege kerk heftig en deels ook lang gestreden werd. Dit gegeven belemmert vaak het zicht op het feit dat het op de oecumenische concilies van de vroege kerk niet om allerlei vragen met betrekking tot de geloofsleer ging, maar om een relatief klein aantal fundamentele beslissingen. De situatie van kerken vandaag de dag wordt op de ene of andere manier nog altijd belast door de nawerking van het confessionele tijdperk. Er zijn echter ook nu kerken die hun geloof in essentie in gebed en liturgie tot uitdrukking brengen en niet in uitvoerige en gedetailleerde belijdenisdocumenten. Dit zijn naast de Oud-Katholieke Kerken de Orthodoxe en Anglicaanse Kerken. Met behulp van het voorbeeld van de Anglicanen wil ik nu verduidelijken wat ik zojuist stelde. Het gezaghebbende document met betrekking tot het geloof van de kerk is in de anglicaanse traditie het Book of Common Prayer, dat wil zeggen: een liturgisch boek, niet een belijdenis. Daarnaast gelden ook de ‘39 Articles of Religion’ van 1562 als een historisch
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=