2021-56 Katholiek leiderschap in een tijd van transitie 25 1. Ontwikkelingen in Nederland In Nederland zien wij een eigen ontwikkeling, in meerdere opzichten anders dan in dominant katholieke landen. De katholieken waren sinds de 16de eeuw tweederangs burgers geworden. De liberale grondwet van Thorbecke van 1848 bood katholieken echter voluit de ruimte tot emancipatie. Geen defensieve houding meer maar een offensieve levenswijze kenmerkte het katholieke volksdeel. Katholieken wilde de vleugels uitslaan en de opgelopen achterstanden wegwerken. De tijd van het Rijke Roomse Leven (1880-1960) werd gekenmerkt door tal van initiatieven. Kerken en kloosters werden gebouwd, scholen werden opgericht en er ontstonden tal van katholieke organisaties. Met als gemeenschappelijk doel de katholieken de plaats in de samenleving te geven die hen toekwam. De Rooms Katholieke zuil was machtig en relatief gesloten. Daar kwam verandering in tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940- 1945). Veel vertegenwoordigers van de verschillende zuilen werden door de Duitse bezetter geïnterneerd in Sint Michielsgestel. Later sprak men over de geest van Gestel en doelde dan op de bereidheid en het verlangen om over de eigen muur heen te kijken. De echte grote culturele veranderingen komen echter pas vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw. Een steeds hogere welvaart en scholing leidde automatisch tot een sterke individualisering. De groepsemancipatie van de katholieken was voltooid. Nu wensten velen een persoonlijke emancipatie. In de hele samenleving ontstond een verlangen naar inspraak en democratisering. Velen wensten ook een verandering van de micro- ethiek, met name op seksueel terrein. Binnen de Wereldkerk zien wij in deze periode ook grote veranderingen. Het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965) wilde terug naar de bronnen en tegelijk een aggiornamento, een vernieuwing op meerdere fronten. Ik noem een hernieuwde aandacht voor de Heilige Schrift, een vernieuwing van de liturgie, grote aandacht voor de noden van de wereld, een inzet voor oecumenische samenwerking en een openheid voor een interreligieuze dialoog 2. Oecumenische openheid In de mooie biografie van kardinaal Willebrands schetst dr. Karim Schelkens de groeiende rooms-katholieke openheid voor en studie van andere christelijke tradities. Meer en meer kwam er oecumenische openheid, al was dat aanvankelijk nog zeer aarzelend. Bij de
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=