Perspectief 2021-55

2021-55 Liefde voor God, liefde voor de mens 31 vorm te geven (performing). Het theologische persoonsbegrip vormt voor haar en andere Orthodoxe vrouwen een creatieve bron om kritiek uit te oefenen op masculiene verbeeldingen van persoon-zijn en op vertogen van waardigheid waarin allerlei stereotypen rond ‘waardigheid van de vrouw’ deel van uitmaken. Conclusie Wat kunnen we concluderen uit hoe deze drie theologes zich de Orthodoxe tradities van thesis toe-eigenen? Alle drie vrouwen breken met een masculien ideaal van theosis, gesymboliseerd in de geprivilegieerde positie van de afgezonderde, hesychastische monnik. In hun visie op theosis als persoonswording ligt de nadruk niet op zelfvervolmaking maar op de communicatieve en sociale aspecten waarbij heel de mens betrokken is. De traditionele stadia op de weg naar goddelijk-menselijke vereniging (loutering, verlichting, aanschouwing) worden overgebracht naar en nieuwe richting gegeven in realisaties in concrete levensrelaties. Tenslotte, het concept van persoon-zijn is in de oosters-christelijke traditie diep verbonden met erkenning van de vrijheid van de mens. Dan valt het volgende op. Voor Zizioulas kan alleen de monarchie van de Vader de mogelijkheid van menselijke vrijheid funderen. Zijn Triniteitsleer beschrijft relaties van ‘being in communion’ van de goddelijke personen, maar de Vader is toch de archè, het absoluut vrij handelende principe van het begin. Anders zou, aldus Zizioulas, het zijn van God onderworpen zijn aan noodzakelijkheid, en dus niet vrij zijn, en daarmee ook geen vaste basis kunnen zijn voor de vrijheid van de mens. Hier slaat Skobtsova een andere weg in. Voor haar is wederkerigheid het goddelijk paradigma en de basis van vrijheid. De oorspronkelijke, funderende relatie is die waarin vrijheid gevonden wordt in de act van niet-bezittende, wederkerige liefde, zoals tussen Maria en de Zoon. Daarin vindt zij het goddelijk paradigma van gemeenschap in andersheid en andersheid in gemeenschap. Zijn-in-gemeenschap heeft niet een beginpunt van vrijheid nodig, het zijn in niet-bezittende gemeenschap is vrijheid, schenkt vrijheid, beschermt de andersheid van de ander en van jezelf.

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=