Perspectief 2021-51

2021-51 Over ‘een leven in gesprek’ 7 departement ook een beslissende zeg in de documenten over de godsdienstvrijheid, Dig- nitatis humanae , en de dogmatische constitutie over de openbaring. Die beiden liggen dichterbij elkaar dan soms wordt vermoed. In de eerste tekst werd een nadrukkelijke klem- toon gelegd op de ‘menselijke waardigheid’ van ieder persoon, op het recht om het geweten te volgen en zelfs te dwalen in de menselijke zoektocht naar waarheid. Wille- brands werkte in de voorbereiding ervan samen met John Courtney Murray, een jezuïet die het eerste amendement van de Amerikaanse grondwet en het katholieke denken nader bijeenbracht, en voor wie de beginselen van de Verlichting niet vloekten met het christen- dom. 5 Even fundamenteel voor Willebrands was de concilietekst Dei Verbum , waarvan het ope- ningsdeel openbaring, de plaats waar de mens het mysterie leert kennen, typeert als de ontmoeting tussen de mens en God die zich in een concrete historische man uit Nazareth tot zijn omstaanders begaf. Die insteek was doelbewust, openbaring is niet zoals voorheen, een locutio Dei attestantis , het spreken van bovenaf, van een God die oplegt wat te aan- vaarden is. Neen, de concilietekst kwalificeerde het spreken als een conversatie, in het Latijn als tamquam amicos , ‘als tot vrienden’. Die gedachte plaatste in 1965 het begrip ontmoeting opnieuw in het hart van de katholieke traditie, en zij bleef Willebrands dier- baar als de bruggenbouwer die hij was. Het is een erfenis en een oproep waar we ook nu, in onze haastige en soms harde en technische werkelijkheid, kunnen uit putten. 1 Karim Schelkens, Johannes Willebrands. Een leven in gesprek 1909-2006, Amsterdam, Boom, 2020. 2 Openheid en geslotenheid van de katholieken in Nederland, in Binnenlands Apostolaat 8 (3-4 december 1957), p. 121-163 3 Martin Heidegger, De vraag naar de techniek. 4 Zie hiervoor het derde deel van Eric Hobsbawms trilogie, The Age of Empire 1875-1914 , New York, Pan- theon, 1987. 5 Terzijde kan worden aangestipt dat deze erfenis van de eerder ‘liberaal’ getinte jezuïeten, vandaag haar sporen nalaat in het pontificaat van paus Franciscus en bij de inauguratie van de tweede katholieke presi- dent, van de VS, volgens de analyse van Massimo Faggioli, Joe Biden and Catholicism in the United States , New York, 2021.