Perspectief 2021-51

4 Dr. Karim Schelkens Perspectief Het is eenvoudig om ons vandaag gelukkig te prijzen over de ons voorhanden technolo- gie, ontegenzeglijk. Toch voelt eenieder intuïtief, en haast letterlijk aan den lijve dat een digitaal samenkomen niet op gelijke voet staat aan een werkelijk treffen. Het is een povere vervanger voor de complexiteit en finesse van een ‘echte’ ontmoeting, en een klein ge- dachtensprongetje dat mij tijdens het terugbladeren door de biografie te binnen schoot toont waarom. Open katholicisme Midden de jaren vijftig van de twintigste eeuw was de toenmalige Warmondse professor Jo Willebrands druk in overleg met Nederlandse politici als Geert Ruygers en Marga Klompé. Als betrokkene in de naoorlogse spanningen tussen de Katholieke Volkspartij en de Partij van de Arbeid ondernam hij pogingen om de desastreuze gevolgen van het bis- schoppelijk mandement te beperken. Een kabinetscrisis dreigde en de geloofwaardigheid van het kerkelijke gezag stond op de helling. Met enkele kompanen van de Willibrordver- eniging werk te hij aan een manifest over ‘Openheid en geslotenheid van het katholieke denken’, een tekst waaraan ook minister Sigrid Kaag in haar toespraak enkele citaten ont- leent. 2 De auteurs hekelden dat laatste, een afgesloten denken, en pleitten voor een katholici sme dat ‘minder rooms’ en ‘meer katholiek’ zou zijn. Het was het beginnende inzicht dat katholiciteit misschien zelf niet in uitputtende zin door de Romana kon worden opgeëist. De opvatting die naar voren werd geschoven mikte op een katholicisme dat open zou staan voor diversiteit en verandering, ontmoetingsbereid. Pas nu, na het verschijnen van de biografie daagde het me dat in Freiburg omstreeks die- zelfde tijd de filosoof Martin Heidegger zich bezon over het belang van ont-moeten. De teruggetrokken denker reflecteerde in dat verband over de dreigende mogelijkheid dat de technologie een Gestell zou worden. De voordracht van 1953 werd in 1955 een boekje, en dat is recent in het Nederlands beschikbaar gemaakt door mijn eigen Amsterdamse uitgever. 3 Wat Heidegger nastreefde was een reflectie over onze verhouding tot de tech- niek, vanuit de mogelijkheid dat zij ons niet langer louter ‘voorhanden’ zou zijn als instrument, maar de vrees dat zij ons, in een tijd van Vernutzung omgeeft als een ruimte, als horizon die ook onze levens en ons functioneren opsluit en tot object maakt binnen technische, algoritmische kaders.