Perspectief 2021-51

18 Prof. dr. Bert Groen Perspectief De Noord-Hollandse prelaat is niet alleen zelf in zijn rol van oecumenicus geweldig ge- groeid, hij heeft er door zijn doorzettingsvermogen en openstaan voor anderen ook behoorlijk toe bijgedragen dat achterdocht en wantrouwen in de overige kerken jegens de Romana zijn begonnen te smelten. De bekeringsdrang en het vermeende imperialisme van de Catholica werden in andere geloofsgemeenschappen inderdaad hoofdschuddend en over het algemeen negatief waargenomen. Hier was de ondernemende en tevens nuch- tere West-Fries in zijn element. Een van zijn grootste verdiensten is volgens mij dat hij, naast zijn vruchtbare werk in de Arabische wereld en Israël, alsmede in de Sovjet-Unie, ook de bevroren betrekkingen met de oosterse en de oriëntaalse Orthodoxie 9 weer heeft laten ontdooien. In 1980 begon na een onderbreking van enkele eeuwen een theologische di- aloog tussen de Romana en de wereldwijde oosterse Orthodoxie, die overigens al met al nu eens succesvol en dan weer moeizaam verloopt. Ook Willebrands’ voorzichtige, doch warme activering van de tevoren niet-bestaande contacten met de protestantse wereld in Genève is van groot belang. De voorspoedige ontwikkeling van de relatie tussen Rome en Genève is mede te danken aan de toenmalige secretaris-generaal van de Wereldraad van Kerken, de uit Haarlem afkomstige Willem Visse r ’t Hooft, nog zo’n oecumenische pionier! En ook met de anglicanen, lutheranen, andere protestanten en de pinksterkerken werden door Willebrands aparte theologische dialogen opgezet. Hij is een der weinigen geweest die goed thuis zijn in zowel de grote christelijke tradities van het Oosten als die van het Westen. Maar natuurlijk kon ook hij geen ijzer met handen breken. Hoewel tal van ortho- doxe hoge geestelijken en theologen voor zijn werk van verzoening openstonden en eraan meewerkten, gold hij in sommige andere kringen als de verpersoonlijking van de duivel en de aartsketterij van het oecumenisme. Zo kwam het bijvoorbeeld voor dat monniken in een orthodox klooster in Rusland tegen elkaar zeiden: ‘Willebrands komt eraan, God beware ons! Moge de Moeder Gods ons bijstaan in deze beproeving!’ Verzet tegen oecumene Het verzet tegen zijn oecumenische benadering kwam niet alleen van buiten, maar ook van binnen. Ofschoon veel medebroeders in het bisschopsambt en tal van andere gelovi- gen pal achter zijn koers stonden, waren er ook enkele rooms-katholieke prelaten voor wie de overgang naar het pluriforme communio -model, een gemeenschap van kerken, in