Perspectief 2021-51

2021-51 Willebrands en de oecumene – een springprocessie 17 Rol van kardinaal Willebrands In dit panorama speelt kardinaal Willebrands een hoofdrol. Als jongen hoorde hij in Bo- venkarspel, op de seminaries van de redemptoristen, in Hageveld en Warmond jaar in jaar uit de genoemde voorbeden in hun oude vorm. De tekst werd weliswaar in het Latijn voor- gedragen, maar de jongeman, die deze taal goed beheerste, verstond de boodschap duidelijk. Echter, ook op degenen die geen Latijn kenden, konden perfidia (letterlijk ‘trou- weloosheid’, ‘ongeloof’) en perfidis – woorden die in de oude voorbede voor het joodse volk voorkwamen en die een eigenschap benoemden die aan de joden werd toegedicht – alleen maar negatief overkomen. Bovendien werden de gelovigen tot relatief kort voor het concilie ertoe opgeroepen niet te knielen bij de voorbede voor de joden, terwijl dat wel gebeurde bij de overige beden; het betrof een soort straf voor de ‘joodse schuld’ aan Jezus’ dood. Willebrands’ levensloop en veranderde visi es bewerkten dat hij de oude versie van de ge- noemde teksten niet meer als draagbaar kon zien en het feit dat die radicaal gewijzigd zijn, is mede zijn verdienste. Hij zat wel niet in de liturgische commissies die de nieuwe voorbeden opstelden, maar het is zijn werk in de oecumene dat er aanzienlijk toe heeft bijgedragen dat men in de rooms-katholieke kerk inzag dat men op de oude manier niet meer kon bidden voor andere christenen en het joodse volk en dat het roer om moest. Ook ten aanzien van de met Rome geünieerde oosterse kerken was herziening nodig. 7 In een eeuwenlang proces waren hun liturgie en kerkelijke structuren aan de Latijnse traditie van de Romana min of meer aangepast. Vanwege de opvatting dat Rome de moeder en lerares van alle andere christelijke tradities was en dat de Latijnse ritus die allemaal over- trof, kon van gelijkwaardigheid geen sprake zijn. Daarom hadden meerdere katholieke oosterse kerken typische kenmerken van de Romeinse ritus overgenomen, zoals het feest van sacramentsdag, de eeuwige aanbidding van de heilige hostie, de rozenkrans en de kruisweg. Het is opnieuw het Tweede Vaticaans Concilie dat heeft bepaald dat de oosterse ritussen dezelfde rechten als de Romeinse hebben en dat de katholieke oosterse kerken voortaan hun eigen tradities dienen te volgen. 8 Hoewel Willebrands in dit proces geen hoofdrol heeft gespeeld, hangt het nauw samen met zijn gegroeide overtuiging van plu- riformiteit, ‘archetypen’ binnen de kerkelijke eenheid.