Perspectief 2019-46

2019-46 Kohelets lessen in levenskunst 69 mevrouw Dijkstra, een kritische agnost, bijeen. Door haar ben ik mij opnieuw gaan inte- resseren en verdiepen in het eeuwenoude boek van deze raadselachtige figuur, die voor de spirituele oecumene van vandaag nog zoveel te betekenen kan hebben. 2. Wie was Kohelet? Wie Kohelet, de auteur naar wie het boek genoemd werd was, weten we niet precies. Waarschijnlijk leefde hij aan het einde van de derde eeuw v.Chr. en liet hij zich inspireren door de wijze en rijke koning Salomo. Dat hij zich ten onrechte zelf ‘koning van Israël in Jeruzalem’ noemt (Pred. 1:12), zal bedoeld zijn om zijn betoog kracht bij te zetten. Het heeft er mede toe bijgedragen dat het boek Kohelet ondanks de nodige meningsverschil- len binnen het rabbijnse judaïsme toch als een van de vijf Feestrollen – het wordt gelezen tijdens het Loofhuttenfeest - in de Hebreeuwse canon terecht is gekomen. Wat Kohelet was, is eveneens een mysterie. Was hij een scepticus of agnost? Een fatalist, nihilist of atheïst? Een zwartgallige pessimist die niets anders constateert dan dat al het menselijk gezwoeg onder de zon zinloos is, omdat – wie en wat we ook zijn – ons hetzelfde lot wacht? Dat alles slechts ‘lucht en leegte’ is (o.a. Pred. 1:2 en 12:8), en met de tijd alles vergaat wat we moeizaam hebben opgebouwd? Of was Kohelet juist een gelovige prediker (zoals hij sinds Maarten Luther heet), wiens scherpe en puntige wijsheidsspreuken hem ‘door één herder ingeprent’ zijn (Pred. 12:11)? Afhankelijk van de geestelijke achtergrond van de bijbeluitlegger zijn op deze vragen zeer uiteenlopende antwoorden gegeven. Zelf zie ik Kohelet, wiens boek net als bijvoorbeeld Job en Spreuken tot de wijsheidsliteratuur behoort, als een leraar die er niet voor terugdeinst om een aantal belangrijke existentiële kwesties aan te kaarten: Wat is de zin van een mensenleven? Waartoe dienen onze inspan- ningen? Waarom worden goede daden niet beloond en slechte afgestraft? Waar gaan we heen als we sterven? Hoe, te midden van alles wat ons kan bezwaren, plezier te houden in de dingen? Het zijn vragen van alle tijden en plaatsen die ieder mens aangaan, ongeacht zijn of haar levensovertuiging. Bovendien: Kohelet werpt niet alleen problemen op, maar reikt ook oplossingen aan. Dat maakt dat ik hem ook een levenskunstenaar zou willen noemen.