Perspectief 2019-45

Perspectief 42 Eerst de Geest dan de Kerk In de opvatting van de rooms-katholieke kerk maken de charismata dus deel uit van het gewone functioneren van de kerk en zijn geen extraatje. Het is belangrijk om dat nadruk- kelijk vast te stellen, want ‘charismatisch’ is in het moderne spraakgebruik – laten we voor het gemak zeggen: sinds het verschijnen van Wirtschaft und Gesellschaft (1921/22) van socioloog Max Weber (1864-1920) – charismatisch is tegenover bureaucratisch komen te staan. Charismatisch staat dan voor bezield, gevuld met engagement en emotie, terwijl bureaucratisch gelijk wordt gesteld aan formeel en juridisch, functioneel en rationeel, rou- tineus. Wat mij betreft is het belangrijk om te benadrukken dat ‘charismatisch’ in de kerk niets te maken heeft met deze tegenstelling. Charismatisch staat niet tegenover hiërar- chisch, dat benadrukken de officiële documenten telkens opnieuw, maar charismatisch staat ook niet tegenover georganiseerd of rationeel. Franciscus van Assisi zou je een cha- rismaticus kunnen noemen in de moderne zin van het woord: hij was overduidelijk bezield en vandaaruit ook een bezieler. Dominicus van Caleruega, stichter van de Orde van de Dominicanen waartoe ik als leek behoor, was zeker geen charismaticus in deze zin. De vernieuwing van het religieuze leven die hij gebracht heeft, ligt in hoge mate opgeslagen in de dominicaanse constituties, in de organisatie dus. Theologisch moeten we echter zeg- gen dat Dominicus’ inbreng evenzeer gedragen wordt door een bijzondere charisma als die van Franciscus. Een goed organisator zijn, met alle saaiheid die daarbij hoort, kan heel goed een gave zijn van de Geest. 3. Kerk en Geest De kerk bestaat volgens het Tweede Vaticaans Concilie dankzij de heilige Geest en die Geest, die drukt zich uit in de hiërarchische structuur van de kerk, in het vermogen om deze ambten op de juiste manier vorm te geven en ‘in te vullen’, maar ook in het inzicht in wat op een specifiek moment onder specifieke omstandigheden de kerk laat zijn wat zij moet zijn en aldus vooruithelpt. In welke positie de drager van dit inzicht zich binnen de kerk ook bevindt. Thomas van Aquino schrijft in zijn commentaar op Paulus’ brief aan de Kolossenzen dat zoals er één lichaam ontstaat uit de eenheid van de ziel, de kerk ontstaat uit de eenheid van de heilige Geest. Het Tweede Vaticaans Concilie sloot hierbij aan door de functie van heilige Geest, die één en dezelfde is in Christus als het hoofd en de gelovi- gen als de ledematen, te vergelijken met die van de ziel als het levensbeginsel van het