Perspectief 2019-45

2019-45 Thema – Gemeenschap en Andersheid Teksten symposium 17 mei 2019 in Utrecht Prof. dr.Heleen Zorgdrager 29 de monarchia (het beginsel) helemaal niet beperkt tot één enkele persoon in de Triniteit (Orationes 29.2; 31). Ook betoogt ze dat de Cappadociërs de leer van de monarchie van de Vader juist verzwakten. Ze introduceerden een leer van binnengoddelijke relaties die later in de idee van perichorese gevat zou worden. 7 Vaker komt de kritiek van feministische theologen voort uit diepe ongerustheid over het introduceren van een impliciete hiërarchie in de goddelijke Triniteit en de sociale en poli- tieke gevolgen daarvan. Elizabeth Johnson stelt dat in het hart van het heilig mysterie er geen monarchie kan zijn maar alleen gemeenschap; niet een absolute heerser maar een drievoudige koinonia. 8 Patricia Fox heeft een vergelijkend onderzoek gedaan naar de tri- niteitsleer van Zizioulas en Elizabeth Johnson. In haar boek God as Communion (2001) 9 erkent ze de goede motieven die Zizioulas heeft voor het spreken over de Vader als oor- zaak van de Triniteit. Het spreken over de Vader als persoonlijke oorzaak onderstreept de goddelijkheid en uniciteit van elk van de trinitarische personen en illustreert Gods per- soonlijke vrijheid. Dat beoogt Zizioulas er allemaal mee. Maar zijn nadruk op de Vader als oorzaak doet meer. Op een symbolisch niveau, aldus Fox, communiceert deze nadruk op de monarchie van de Vader een beeld van een hiërarchische ‘macht over’ meer dan van een wederzijdse ‘macht met’. En we moeten altijd bedenken: ‘het symbool van de Triniteit werkt ’ (Johnson). Een ander voorbeeld is de protestantse theoloog Miroslav Volf die in zijn ecclesiologie verzet aantekent tegen Zizioulas’ leer van de monarchie van de Vader. Hiermee benadrukt Zizioulas een asymmetrie in de trinitarische gemeenschap. Dat heeft implicaties voor zijn visie op de kerk. In de relatie tussen de bisschop en de gemeente komt men dezelfde asymmetrische structuur tegen die Zizioulas al toegekend had aan de binnentrinitarische relaties. Volf stelt dat Zizioulas de ‘piramidale noties’ van macht, in weerwil van zijn inten- ties, niet uit zijn theologie verbannen heeft. 10 5. Zizioulas reactie op de kritiek In Hoofdstuk 3 van Gemeenschap en andersheid , getiteld ‘De Vader als oorzaak’ (GA 142- 187), gaat Zizioulas uitgebreid in op verschillende bezwaren. Hij kiest als gesprekspartners

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=