Perspectief 2019-45

2019-45 Thema – Gemeenschap en Andersheid Teksten symposium 17 mei 2019 in Utrecht Prof. dr.Heleen Zorgdrager 25 2. Persoon én kerk Hoe kan de theologie van Zizioulas betiteld worden? Ik kom verschillende opties tegen. Theologie van de persoon of theologie van christelijk personalisme is er een van. Een ander voorstel komt van fr. Andrew Louth die deze theologie allereerst naar haar type een the- ologie van ‘patristische vernieuwing’ of ‘neo-patristische synthese’ noemt. 1 Zizioulas gaat daarmee verder in het spoor van zijn grote mentor Georges Florovsky. In tweede instantie, meer thematisch, spreekt Louth, over een theologie waarin koinonia , gemeenschap, de kernnotie is. Hij verwijst hiervoor naar de twee bundels met verzamelde artikelen van Zizi- oulas die beide het woord ‘gemeenschap’ in de titel hebben: Being as Communion: Studies in Personhood and the Church (1997) en Communion and Otherness (2006). ‘Gemeenschap’ wordt de sleutelterm voor de visie op persoon-zijn als relationeel-zijn, als bepaald zijn door de relatie met de Ander. De Engelse ondertitel van Communion and Otherness luidt: ‘Further Studies in Personhood and the Church’. De Nederlandse vertaling heeft als on- dertitel: ‘Theologie van de persoon’. Het verkoopargument kan hier een rol hebben gespeeld (‘persoon’ doet het in een seculier omgeving beter dan ‘kerk’) maar er lijkt tege- lijk al een keuze te zijn gemaakt voor persoon als sleutelterm, en dat kan hoogstens de ene helft of het ene perspectief zijn van Zizoulas’ theologie. Op de manier van ‘receptive ecumenism’ (Paul Murray 2 ) wil ik nu als protestantse theoloog vragen: ‘What is it that we need to learn and can learn, or receive, with integrity from our others?’ Wat moeten of kunnen we leren, of ontvangen, in alle oprechtheid van onze an- deren, van deze andere confessionele stem binnen de brede stroom van het christendom? Ik ben met name onder de indruk van twee dingen: 1) de notie van persoon-zijn in en door gemeenschap, en 2) de eucharistische ecclesiologie met haar implicaties voor de ethiek, in het bijzonder voor de ecologie. Door deze beide inzichten kan de protestantse traditie zich zeker laten inspireren. Aspecten van Zizioulas’ theologie roepen bij mij vragen op waarvan ik enkele met u zal delen. Maar zij staan in de schaduw van wat ik allereerst in dankbaarheid ontvang.