Perspectief 2019-44

Perspectief 80 Tussen nationalisme en oecumenisch idealisme Het idealisme dat in veel initiatieven te voorschijn komt, mag ons niet doen vergeten dat de uitdagingen groot zijn en er veel gevaren voor dit project bestaan in een situatie die vooral door politieke en ideologische, maar ook godsdienstige polarisatie wordt geken- merkt. Feitelijk bestaan er nog steeds drie takken van het christendom van de Oosterse ritus in Oekraïne, namelijk de Grieks-katholieke Kerk, de nieuwe Orthodoxe Kerk van Oe- kraïne, en de Oekraïense Orthodoxe Kerk patriarchaat Moskou. Tussen de eerste twee zijn de relaties canoniek ingewikkeld, maar in feite – ook op basis van een gezamenlijke patri- ottische ideologie – vriendelijk. Tussen de twee Orthodoxe takken heerst een koude oorlog, zowel binnen als buiten Oekraïne, dus ook tussen de twee patriarchaten die er- achter staan. Dit heeft gevolgen tot op het niveau van eparchieën, bisschopszetels en parochies. Een voorbeeld is de eparchie van Vynnytsja, onder bisschop Simeon, die nu de secretaris van de Orthodoxe kerk in Oekraïne is. Bisschop Simeons vroegere kerk, de Oe- kraïense Orthodoxe Kerk patriarchaat Moskou, die de herenigingssynode en nieuwe kerk niet erkent, heeft Simeon van zijn functies ontheven, en een nieuwe bisschop benoemd. Over de bezit van de bisschoppenresidentie loopt een rechtszaak. Vooralsnog werd ten gunste van Simeon besloten, maar het betekent in elk geval een inmenging door de staat, en dergelijke processen zijn in de toekomst nog vaker te verwachten. Inmiddels zijn bijna 500 Orthodoxe parochies van het patriarchaat Moskou naar de nieuwe kerk overgegaan (van ruim 12.000), de meerderheid daarvan in het Westen en in het centrum van het land. Een aantal onder hen is sindsdien zonder priester, omdat de priester de stap niet mee wilde zetten. Hiernaast zijn de grootste kloosters van het land, de zogeheten lavras , zoals die van Potsjajiv in het Westen, het beroemde holenklooster van Kiev, en de lavra van Svjatohirsk in het Oosten, nog steeds in bezit van de Oekraïense Orthodoxe Kerk, patriar- chaat Moskou. Hier zal het voor de nabije toekomst ook bij blijven horen. Deze kloosters hebben altijd pelgrims van alle kerken aangetrokken, maar zich evenzeer als bastion van een ’canonieke‘ Orthodoxie en van het Russisch christendom beschouwd. Het is daarom zeker een positief teken dat de nieuwe kerk en haar leiding zich inzet voor openheid, modernisering en dialoog, en de verleiding van een isolerend nationalisme en politieke indienstneming probeert te weerstaan. Hiertegenover staat echter een land in oorlog en een sfeer van polarisatie; het moet nog blijken of de nieuwe kerk opgewassen is tegen alle uitdagingen die hieraan zijn verbonden.