Perspectief 2019-43

2019-43 Thema - Dordt en Franciscus over de bestemming van de mens Prof. dr. Marcel Sarot 73 gezag hebben dan men zou verwachten voor dit type boodschappen. Hij maakt zelfs re- gelmatig gebruik van een genre dat in die hiërarchie van oudsher afwezig is: het interview. 4 Gaudete et exsultate gaat ‘over de roep tot heiligheid in de wereld van vandaag’ en ver- scheen op 19 maart 2018. Het is daarom een document dat op andere wijze actueel is dan de Dordtse Leerregels : niet vanwege een herdenking, maar omdat het recent is verschenen en omdat de Paus een boodschap verkondigt voor ‘de wereld van vandaag.’ De reden om beide geschriften met elkaar in verband te brengen tijdens een studiemiddag is dat er een inhoudelijk verband is tussen beide teksten, en wel hierin dat beide de aloude veroordeling van pelagianisme en semipelagianisme hernemen en toepassen op de actu- aliteit. Het pelagianisme waarvan de Dordtse Leerregels de Remonstranten beschuldigt, is dat dezen Gods uitverkiezing en voorbeschikking afhankelijk leken te maken van vooruit- gezien geloof, en bovendien de mens het vermogen toekenden zowel om het geschenk van het geloof te accepteren als om het te verwerpen. Zo wordt het heil van de gelovige in zekere zin afhankelijk van een eigen menselijke prestatie. Paus Franciscus’ veroordeling van Pelagianisme staat niet in de context van een discussie over uitverkiezing en voorbe- schikking in Rooms-Katholieke kring; voorzover die discussie in de Katholieke Kerk al wordt gevoerd, beperkt deze zich tot de kringen van theologen. Nee, Paus Franciscus neemt de pelagiaanse mentaliteit waar bij degenen die met de mond het belang van Gods genade belijden maar uiteindelijk toch slechts vertrouwen ‘op eigen kracht en zich verhe- ven voelen boven de anderen, omdat zij zich aan bepaalde normen houden of omdat zij onwrikbaar trouw zijn aan een bepaalde katholieke stijl’ (49). 5 Van den Brink suggereert in zijn bijdrage dat het hier zou kunnen gaan ‘om katholieken die zich in moreel of liturgisch (?) opzicht superieur voelen boven anderen.’ Ook bij hen wordt het menselijk heil uitein- delijk meer afhankelijk van menselijke inspanning dan van Gods genade. Het centraal stellen van de mens is en niet van God, en ook niet van de wereld waarin wij leven en waarvan wij afhankelijk zijn, 6 is kenmerkend niet alleen voor het westerse chris- tendom in onze tijd, maar voor onze hele cultuur. De verschuiving die daarin plaatsvond werd enkele jaren geleden fraai getypeerd door de Amerikaanse historica Eva Moskovitz, toen zij een studie van haar hand, onder verwijzing naar de spreuk ‘In God We Trust’ zoals die op de dollar staat, de titel In Therapy We Trust meegaf. 7 Je hoort tegenwoordig vaak