Perspectief 2018-42

2018-42 Prof. dr. Theo A. Boer 45 van de gave-metafoor zegt weinig over God en veel over onszelf. Zij is, zo meen ik, vooral een religieuze bevestiging van het zelfbeschikkingsrecht, en daarmee inconsequent. Want wie ‘God’ zegt, zegt nu eenmaal iets unieks, en doet veel meer dan alleen een weetje over een willekeurige gever toevoegen. 31 Het woord ‘God’ – en dan bedoel ik God met een hoofdletter, bron en begin van het universum, degene boven wie niets groters denkbaar is, degene bij wie alle menselijke goedheid in het niet valt, en degene over wie wij altijd met voorbehoud moeten spreken – dat woord verandert alles. Niets is daarna meer het- zelfde. 32 Een zesde factor is de oecumenische nadruk op het daadwerkelijk en effectief beoefenen van barmhartigheid. De optie van euthanasie bij ondraaglijk lijden komt bij veel protes- tanten voort uit een heilig roepingsbesef dat we onze naaste een effectieve oplossing voor zijn lijden behoren te bieden. Maar waar in mijn optiek Rooms-katholieken nog altijd ster- ker berusten, heeft het Nederlandse protestantisme daar een uitgesproken activistisch element aan toegevoegd. Niet afwachten en berusten. Handelen! Een zevende en laatste factor heeft te maken met Calvinistische rechtlijnigheid, een eigen- schap die overigens Nederlanders niet allemaal populair heeft gemaakt. In discussies over euthanasie in de 1990er jaren kwam regelmatig het argument ter tafel dat ook in andere landen levensbeëindiging plaatsvindt, maar dan in het geheim; denk aan het ‘creatief’ han- teren van de morfinespuit. Welnu, gesjoemel, daar houdt een protestant niet van. Als je iets doet, wees er dan open over. Een dappere zondaar zei Luther Augustinus al na toen hij sprak over moeilijke beslissingen. Wees liever transparant, ook over de compromissen die je sluit en de vuile handen die je maakt. Die instelling heeft veel gebracht, waaronder niet in de laatste plaats een politieke cultuur van transparantie. De Nederlandse euthana- siewet is mede het gevolg van deze protestantse eerlijkheid: weliswaar blijft het niet- normaal medisch handelen, maar wel handelen dat in uitzonderingsgevallen verantwoord kan worden. De publieke opinie heeft grote moeite om de twee polen van deze breekbare logica bij te benen. Iets wat eigenlijk niet mag, maar soms weer wel mag? Ook de toet- singscommissies euthanasie zijn in toenemende mate gaan spreken in termen van ‘de mogelijkheden die de euthanasiewet biedt’. 33 De keuze om euthanasie enerzijds een uit- zondering te laten blijven – prominent onderdeel van het Wetboek van Strafrecht, inclusief