Perspectief 2018-41

2018 - 41 Heiligheid, met de hulp van Gods genade 27 Reag eer een aansporing die uit het pastorale hart van paus Franciscus komt. Tegelijkertijd is het geworteld in de Bijbel en in de traditie van de katholieke kerk. Zo citeert hij uitspraken van heiligen, het werk van de middeleeuwse theologen Bonaventura en Thomas van Aquino en werken van zijn directe voorgangers Johannes Paulus II en Benedictus XVI. Ook noemenswaardig is dat hij vasthoudt aan zijn gewoonte om documenten van regionale bisschoppenconferenties te citeren. Franciscus put dus uit de rijkdom van de traditie van de kerk en maakt gebruik van de wijsheid van de wereldkerk. De exhortatie valt in vijf delen uiteen. In het eerste deel poneert Franciscus de “roeping tot heiligheid” onder verwijzing naar het Tweede Vaticaans Concilie. In de constitutie over de kerk wordt gesteld dat het God “behaagd [heeft] de mensen geenszins afzonderlijk, zonder enig onderling verband, te heiligen en te redden, maar hen tot een volk te verenigen dat Hem naar waarheid zou erkennen en in heiligheid zou dienen”. 3 Deze heiligheid is “het meest aantrekkelijke gezicht van de kerk”. 4 Daar waar heiligheid zichtbaar wordt door martelaarschap is ook sprake van een Christelijk getuigenis dat over kerkgrenzen heen gaat. Deze gedachte van een “oecumene van het bloed” keert steeds terug in het spreken van paus Franciscus. Deel twee van de exhortatie gaat in op twee belangrijke obstakels voor een juist verstaan van heiligheid, te weten de oude ketterijen van het gnosticisme en Pelagianisme. De theologische fundering voor dit gedeelte werd een maand eerder gepubliceerd in een brief van de Congregatie voor de Geloofsleer. 5 Na deze obstakels weg genomen te hebben gaat de paus in het derde deel in op de zaligsprekingen (Mt. 5:1-12) als “de identiteitskaart van de Christen”. Wie wil weten wat het betekent om een goed Christen te zijn, kan het antwoord vinden in deze woorden van Jezus in de Bergrede, aldus Franciscus. 6 Op de inhoud en het belang van de zaligsprekingen in deze brief zal ik straks verder ingaan. De delen vier en vijf van de exhortatie gaan in op de wijze waarop heiligheid nagestreefd wordt in het dagelijks leven. Positief bezien wordt zij nagestreefd door tekens van liefde voor God, en dit is het onderwerp van deel vier. De paus benoemt vijf kerneigenschappen van heilige en gelukkige Christenen: een zekere zachtmoedigheid, humor, bevlogenheid, gemeenschapszin en “een geest van gebed en een behoefte aan gemeenschap met God”. 7 Het nastreven van heiligheid in het dagelijks leven is echter ook een geestelijke strijd, en dit vormt het onderwerp van het vijfde en laatste deel. De gelovige strijdt tegen zijn