Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen 15 De stellingen van toen meer eens. 3 Tegen deze vorm van bekendmaking spreekt dat ná publicatie van een der- gelijke uitnodiging normaliter binnen één week een discussie had moeten plaatsvinden. 4 De formulering van zijn uitnodiging tot een disputatie is al ongewoon: wie zich aange- sproken voelt, mag reageren, ook zonder aanwezig te hoeven zijn. Normaliter spreekt in een disputatie immers alléén mee wie ook aanwezig kan zijn. Sommigen leiden hieruit af dat Luther zijn handgeschreven stellingen - heel plichtsbewust - wel naar de keurvorst- aartsbisschop Albrecht von Brandenburg en naar zijn bisschop Schulz stuurde, maar niet aan de deuren van de kerken in Wittenberg spijkerde. Anderen beweren dat Luther dat niettemin gedaan zou kunnen hebben. Deze discussie duurt nog steeds voort. Maar of ze nu ooit vastgespijkerd werden of niet, in ieder geval werden deze stellingen razendsnel verspreid, zowel in het originele Latijn als in de Duitse volkstaal. Luther was daar niet blij mee. Als hij had geweten dat zijn stellingen zoveel ophef zouden veroorzaken, beweerde hij, dan had hij wat uitvoeriger geschreven, en dan had hij de taal van het volk gekozen om een breed publiek te bereiken. Luther schreef dan ook vijf maanden later daadwerkelijk een geschrift in de volkstaal, om - voor mensen die Duits konden lezen of wilden toehoren als een ander dit geschrift luidop las - toe te lichten wat hij met zijn stellingen precies had bedoeld. 5 Maar waarom veroorzaakte Luthers uitnodiging tot een academische disputatie over de verkoop van aflaten dan wél zo veel ophef? Ten eerste: Het ging bij de verkoop van aflaten om een succesvolle kerkelijke actie, die bevrijding van kerkelijke straffen aan financiële winst koppelde. Ten tweede: kritiek aan de verkoop van aflaten werd beschouwd als kritiek aan de paus, die immers als hoogste bestuurder de aflaten uitdeelde. Aflaten waren in de kerk al eeuwen gebruikelijk. Men kon ze krijgen om de kerkelijke straffen af te lossen, die men door een bisschop of een priester na de absolutie opgelegd had gekregen. Ik schets het ontstaan van de aflaten in vogelvlucht. Op de economische waarde van aflaten voor het onderhoud van bruggen en wegen, kerkgebouwen en andere doelen ga ik in het vol- gende artikel maar heel kort in.

RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=