Perspectief 2017-38

Perspectie 26 Herwi Rikhof De Cenakelkerk, de kerk van de zaal van het Laatste Avondmaal, is een passende plek voor de presentatie van het boek van Ton van Eijk, omdat het een theologisch commentaar is op een tekst waarin het sacrament van eucharistie bezongen wordt: de litanie van het allerheiligst sacrament. Het sacrament dat zijn oorsprong heeft in het Laatste Avondmaal. Maar in zijn commentaar laat Van Eijk zien dat het verband met het Laatste Avondmaal niet het enige is. Een veelheid van beelden die ook met lijden en sterven van Jezus te maken hebben komen in de litanie aan de orde. Hij corrigeert voorzichtig de tendens die de laatste jaren sterk geworden is om de eucharistie vooral in termen van maaltijd te zien. En de omslag van het boek, de Emmaüsgangers brengt ook Pasen in het spel. Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Pasen. In de beperkte tijd die voor een bijdrage aan een boekpresentatie staat wil ik uitgaande van wat in deze kerk te zien is drie elementen die Ton van Eijk op zijn karakteristieke zorgvuldige en erudiete manier uitwerkt aan de orde stellen. 1 Het laatste avondmaal als toegang Ik weet niet of u het opgemerkt hebt, anders is er straks gelegenheid genoeg dat alsnog te doen: je komt deze kerk binnen onder met mozaïek van het Laatste Avondmaal. In sommige kerken in Frankrijk en Italië kom je onder het Laatste oordeel binnen, hier onder het Laatste Avondmaal. Wat betekent dat? Dat er een nauw verband is tussen de kerk en de eucharistie. Dat klinkt gewoon, maar het is tekenend dat de auteur bij wijze van epiloog vijf aanroepingen toevoegt die alle op een of ander manier betrekking hebben op de kerk als geloofsgemeenschap, omdat hij de kerkelijke dimensie van de eucharistie ‘een reliëf’ wil geven die het in de litanie niet heeft. In die aanroepingen is duidelijke de invloed van het Tweede Vaticaans Concilie te zien. Als eerste stelt hij bijvoorbeeld voor Sacrament, middelpunt van het kerkelijk leven . Hij merkt op dat in min of meer ‘officiële’ uitspraken over de eucharistie vaak, ‘als een mantra’ de formule ‘bron en hoogtepunt van het christelijk leven’ wordt toegevoegd. (196) Het is een formule die weliswaar te vinden is in de Constitutie over de liturgie, maar dan wordt niet de eucharistie genoemd, maar breder: de liturgie als geheel. Natuurlijk is de kerk als geloofsgemeenschap meer dan liturgie of eucharistie – diaconie, catechese, opbouw,