Perspectief 2015-30

Perspectief 20 Toine van den Hoogen florishing (zo noemt de econoom Tim Jackson het) die een concrete horizon, dus een doel, is voor veranderingen in specifieke samenlevingen en culturen. De maatstaf die de encycliek voorstelt (nr. 156) staat naar mijn overtuiging in dit kader. Daarom dien je de maatstaf die de encycliek voorstelt, te beschouwen als een hermeneutisch kader van de norm van ons handelen inzake economie en ecologie. En de encycliek maakt (meteen al in nr. 158) duidelijk dat deze weg naar het midden in ieder geval een ondergrens heeft, een ondergrens die bij de bepaling van human flourishing voorop moet staan: the preferential option for the poorest of our brothers and sisters. Alleen al deze zin maakt deze encycliek tot een unieke tekst. Want heel lang was het ondenkbaar dat dit criterium dat een kernpunt is van vele vormen van bevrijdingstheologie, in een magisteriële tekst uit Rome als een uitgangspunt van leerstellig denken zou worden bevestigd. De encycliek zegt niet hoe dat gezichtspunt dient te worden verdisconteerd in een ecologische en economische theorie die zoekt naar een maat van human flourishing. Maar ze stelt wel indringend voor dat dit gezichtspunt zal worden verdisconteerd. 5 Instituties De vraag ligt nu voor de hand met welke instituties deze gezichtspunten dienen te worden geïmplementeerd? In Hoofdstuk V wordt hierop ingegaan, zowel vanuit internationaal als vanuit nationaal en lokaal gezichtspunt. Tal van economische en politieke aspecten van de vorming van en werking van deze instituties worden kritisch besproken. Een steeds terugkerend inzicht is dat we de vigerende opvattingen inzake groei en vooruitgang moeten herzien. De instituties waarin we leven, zowel die van de staat als van de markt, als ook de levensstijl van velen die leven in de zogenaamde ‘developed economies’ vragen om de ontwikkeling van een nieuw paradigma. ‘Put it simply, it is a matter of redefining our notion of progress’ (nr. 194). De encycliek staat hiermee in een traditie van economische en ecologische theorievorming die in het begrip ‘degrowth’ het kernpunt ziet van een sociaal-ecologische transformatie. 10 In lijn met de fundamentele inzichten in 10 Vgl. Asara, V. and others (2015), Socially sustainable degrowth as a social-ecological transformation: repoliticizing sustainability, in: Sustain Sci Vol.10: 375-384.