Perspectief 2015-28

Perspectie 26 Joris Van Ael e.a. ) dan weer dichter aan te leunen tegen de besluiten van het concilie van 787. Bovendien bleef de vrome praktijk van het gewone volk altijd ver van de beeldvijandige theorieën. Wat is er dan met het beeld, de icoon aan de hand? Hoe komt het dat daar zoveel strijd rond woedde; dat er zo tegengestelde opvattingen rond heersen? Waarom koos de ongedeelde Kerk van Oost en West in het Concilie van 787 uitdrukkelijk voor beelden in de eredienst? Deze vragen laten een niet onbelangrijke achtergrond vermoeden, belangrijk om de volle waarde van de iconen aan te voelen. Laten we de bijzonderste elementen aanvoeren. II. Het beeldverbod in het Oude Testament. A. De tijd van het uitzien De iconoclasten, en later de protestantse kerken, beroepen zich, om hun beeldvijandigheid te ondersteunen, op het beeldverbod van Ex 20:4. De grote verdediger van de iconen, Johannes van Damascus (8 e eeuw) weerlegt dit argument in zijn drie traktaatjes: ‘Tegen hen die de heilige iconen smaden’. Hij doet dit door een andere tekst aan te halen die over het beeldverbod spreekt: Dt. 4:11-12, 15. Daar spreekt Mozes in een lange rede tot zijn volk over de geboden die JHWH gaf en hij roept ook het beeldverbod in herinnering. Het is goed om deze tekst te citeren: ‘Op die dag zijt gij vlak bij de voet van de berg gaan staan. De berg was één laaiende vuurzee, tot hoog aan de hemel, met duisternis en donkere wolken. En uit het vuur heeft JHWH uw God tot u gesproken. Gij hebt toen wel zijn woorden gehoord, maar geen gestalte gezien. Er was alleen maar een stem… . Omdat gij geen gestalte gezien hebt, toen JHWH u bij de Horeb uit het vuur heeft toegesproken, moet gij zorgen u niet te bezondigen door beelden te maken van welke gestalte dan ook.’ Het valt de aandachtige lezer onmiddellijk op dat Mozes aan het beeldverbod een reden verbindt. Het verbod wordt niet zo maar gegeven. Het vindt zijn grond in de afwezigheid van een ‘‘gestalte’’; er is alleen maar geluid geweest, een stem gehoord, maar geen gestalte gezien.