Perspectief 2014-24

2014-24 26 Boekrecensie - Concilie van Trente Drs.Hans de Jong Het is voor iedereen duidelijk dat het concilie van Trente, waar- van we vorig jaar het 450-jarig jubileum van de sluiting vierden, grote theologische consequenties heeft gehad. Het was aller- eerst een hervormingsconcilie, bedoeld om de geloofsleer te definiëren in het licht van de opkomende hervormingsbeweging en de kerkelijke discipline te versterken. Vanuit dit oogpunt wordt het concilie meestal bestudeerd. Het concilie heeft ook andere culturele gevolgen gehad. De ka- tholieke historicus Christopher Dawson wees in The dividing of christendom met name op de opkomst van de barok, de stijl waarin de tridentijnse vroomheid haar uitdrukking vond. Hij spreekt van een synthese tussen de middeleeuwse vroomheid en het humanisme van de renaissance (p.185 e.v. in de editie van 2009). Er is minder aandacht in de literatuur voor de politieke en volkenrech- terlijke consequenties van dit concilie. Hier ligt de originaliteit van de benadering van Strijards. In de middeleeuwen functioneerde, aldus Strijards de Kerk binnen Europa als een supra- nationale autoriteit. De Kerk gaf leiding aan de christenheid. Door de reformatie verander- den de politieke verhoudingen. De Kerk werd geconfronteerd met moderne souvereine staten. Deze bepaalden zelf hun relatie tot de Kerk. Vaak beschouwden ze de Kerk als onderdeel van de staat. Zij strekten hun gezag uit over die terreinen die tot dusver aan de Kerk hadden toebehoord. Denk bijvoorbeeld aan het huwelijk. Dit gold zowel voor pro- testantse landen die het gezag van de paus niet erkenden maar ook voor katholieke landen als Frankrijk en Spanje. De Kerk moest haar houding jegens deze staten bepalen. De auteur wijst erop dat dit type kwesties gedurende de tweede zittingsperiode van het concilie aan de orde kwamen. De concilievaders antwoordden hierop door binnenkerkelijk