Perspectief 2014-24

2014-24 De dynamische receptie van het Concilie van Trente binnen de Kerk van Utrecht21 Reag eer Bisschopsverklaring van 24 september 1889 leidde tot de vaststelling dat beide documenten qua leer en liturgie wezenlijk overeenstemmen. Bovendien betekent het voorbehoud ten opzichte van de uitdrukking ‘transsubstantiatie’ dat van Oud- katholieke kant soms werd gemaakt, geen afwijzing van wat het Concilie van Trente daarmee in overeenkomst met de hele oude Kerk bedoelt, namelijk de ‘conversio’ of ‘metabolè ’. 38 Conclusies De relatie tussen het Concilie van Trente binnen de Nederlandse katholieke kerk zoals die voort bestaat binnen de Oud-Katholieke Kerk van Nederland laat een gevarieerd beeld zien. Een eerste fase van receptie bestaat uit de moeizame aanname van het concilie in twee stappen in de tweede helft van de 16 de eeuw; met name de disciplinaire besluiten worden maar met tegenzin aangenomen. In een latere fase geldt het Concilie van Trente echter, zowel naar inhoud als naar discipline wel als norm, hoewel er een debat is over de toepasbaarheid van dit alles binnen de unieke (post-reformatorische) context van de Ne- derlanden; deze situatie maakt echter invoeren van Tridentijnse standaards juist soms ook weer eenvoudiger. Tegelijkertijd speelt juist de ook door Trente benadrukte centrale po- sitie van de diocesane bisschop een belangrijke rol bij het schisma tussen de Kerk van Utrecht en de Kerk van Rome in 1723/24 en de wellicht meest vurige aanname van Tri- dentijnse theologie komt, paradoxaal genoeg, juist hierna, op het tweede provinciaal concilie van Utrecht in 1763. Een proces van her-receptie kwam echter een kleine honderd jaar hierna op gang naar aanleiding van de invoering van een tweede bisschoppelijke hi- erarchie in Nederland die het schisma tussen Utrecht en Rome bevestigde als ook vanwege de dogmatisering van de onbevlekte ontvangenis van Maria in 1854 ( Ineffabilis Deus ) en de daaropvolgende dogmatisering van de pauselijke onfeilbaarheid ex cathedra en de pauselijke universele jurisdictie ( Dei Filius , 1870). Zoals uit de bisschopsverklaring van 1889 blijkt, wordt het Concilie van Trente nu niet meer zonder meer geaccepteerd maar alleen in de mate waarin het overeenstemt met het geloof en de orde van de vroege kerk. Het 38 Zie: Kerk en kerkelijke gemeenschap. Verslag van de internationale rooms-katholieke – oud- katholieke dialoogcommissie , gepubliceerd in: Kerkelijke documentatie 37:9-10 (2009), 23-78, 29- 30. [Zie: http://www.kerkpleinamersfoort.nl/kerk/oudkatholiek/Kerkenkerkelijkegemeen- schap.RKkerknlnov2009pdf.pdf]