Perspectief 2014-23

Perspectief Prof. dr. Herman Selderhuis 84 besluiten van het concilie slechts zou accepteren voor zover zij de godsdienstvrijheid niet zouden inperken. 38 Op 31 December 1564 verklaarde hij in een vergadering van de Raad van State publiek: “ Je suis décidé à rester catholique, mais je ne puis approuver que les princes veuillent commander aux consciences humaines et supprimer la liberté de foi et de religion.” 39 Deze politieke reserve werd na zijn overgang tot het calvinisme versterkt met een theolo- gische basis. Na het begin van de Opstand tegen Spanje in 1566 werden Trente en Spanje door velen als synoniem gezien. 40 De Staten-Generaal verklaarden in 1598 dat de basis voor de oorlog van Spanje tegen de Nederlanden een eeuwige is omdat Spanje haar aan- spraken fundeert op de pauselijke religie en dat zij via deze religie de Europese heerschappij wil verkrijgen. 41 Tegen de Spaanse overheersing te zijn betekende tegen de dekreten van Trente te zijn, en datzelfde gold andersom. Daarmee stond Trente symbool voor onderdrukking en voor verzet tegen de Nederlandse vrijheidsoorlog en werden de Paus en zijn macht ook in spotprenten als vijanden van de vrijheid afgebeeld. 3 Beschrijving en beeld: breuk en afwijzing In deze bijdrage kunnen slechts beperkte indrukken gegeven worden van het Trente-beeld van de protestantse historiografie, mede omdat er over dit thema in feite nauwelijks pu- blicaties bestaan. Duidelijk is wel dat de beginnende confessionele geschiedschrijving het concilie beschrijft als de afsluiting van een eeuwenlange ontwikkeling van verval. Onder protestanten was het werk van Fra Paolo Sarpi (1552-1623) populair, de katholieke Vene- tiër die in 1619 anoniem zijn „Istoria del Concilio Tridentino“ uitgaf. Deze zeer kritische geschiedenis van het concilie verscheen in Londen. 42 Hoewel het Sarpi die in de archieven van Rome en Venetië de bronnen van het concilie onderzocht had, vooral ging om de 38 Zu diesem Widerstand: F. Willocx, L´Introduction des décrets du Concile de Trente dans les Pays-Bas et dans la Principauté de Liége, Louvain 1929, 124-136. 39 Geciteerd uit Rogier, Geschiedenis I, 270 die overigens zelf geen bron noemt. 40 ´Het Concilie van Trente komt overigens niet zo veelvuldig ter sprake, als men mocht verwachten.´, P.A.M. Geurts, De Nederlandse Opstand in Pamfletten 1566-1584, Nijmegen 1956, 255. 41 A.Th. van Deursen, Honni soit qui mal y pense? De Republiek tussen de mogendheden (1610-1612), Am- sterdam 1965, 28. 42 David Wootton, Paolo Sarpi: Between Renaissance and Enlightenment, Cambridge, 1983.