Perspectief 2014-23

2014-23 De vernieuwing van catechese en catechismus in de Nederlanden ten tijde van het Concilie van Trente 71 Reag eer rechtvaardigingsleer openbaart zich het sterkst het problematisch karakter van de theolo- gie vanaf het Concilie van Trente tot aan Vaticanum II, die dus ook de catechese heeft aangetast: in een staat waarin men (door het doopsel) is gekomen zonder dat men zich ervan bewust was, kan men door goede werken de hemel verdienen, terwijl een heiden die dezelfde goede werken doet, er toch zijn heil niet kan door bewerken. Deze theologie zal door de vertegenwoordigers van de ‘nouvelle théologie’ als ‘supranaturalistisch’, ‘me- tafysisch’ en ‘extrinsecistisch’ bekritiseerd worden. 4 Catechismussen na Vaticanum II Het Geloofsboek dat de Belgische bisschoppen in 1987 publiceerden in het kader van de nieuwe evangelisatie waartoe Johannes Paulus II tijdens zijn reis in de Nederlanden in 1985 had opgeroepen, heeft zich ontworsteld aan de traditie van de Mechelse catechismus. Het is een boek in doorlopende tekst en niet in vraag-en-antwoordvorm. De indeling is de- zelfde als in de Nederlandse catechismus zoals die in 1948 herwerkt is, en sommige passages zijn letterlijk overgenomen uit de Nieuwe Katechismus van 1966. De kwestie van de verhouding van Schrift en Traditie komt niet uitdrukkelijk ter sprake. Er zijn nog maar weinig sporen van de (pre-)tridentijnse catechese in terug te vinden. Maar of dat altijd een voordeel is kan men betwijfelen, als men ziet dat ook geen rekening werd gehouden met positief te waarderen uitspraken van de Catechismus Romanus , zoals de afwijzing van het geloof ‘in’ de Kerk. Het hoofdstuk waarin het negende en tiende arti- kel van de geloofsbelijdenis wordt uitgelegd, draagt als titel: “Ik geloof in de ene, heilige, katholieke en apostolische kerk. De kerk van Jezus Christus” 16 . Hier kan evenwel opgemerkt worden dat in het credo van Nicea-Constantinopel, dat in de liturgie gebeden wordt, even- eens gezegd wordt: “Ik geloof in de éne, heilige, katholieke en apostolische kerk” 17 . In de Katechismus van de Katholieke Kerk uit 1992 ( Catechismus Ecclesiae Catholicae of CEC ), de tweede universele catechismus - die van Trente was de eerste -, wordt zeer ex- pliciet ingegaan op de kwestie van het geloof ‘in’ de Kerk. Het woord ‘in’ ontbreekt reeds in de formulering van artikel 9 in de titel van het desbetreffende hoofdstuk. Na een ver- wijzing naar de constitutie Lumen gentium in de inleiding (nr. 748), wordt gesteld dat het 16 De bisschoppen van België, Geloofsboek , Tielt: Lannooo, 1987, p. 64. 17 Zie Geloofsboek , p. 21.