Perspectief 2014-23

2014-23 De vernieuwing van catechese en catechismus in de Nederlanden ten tijde van het Concilie van Trente 69 Reag eer de sacramentenleer vóór de zedenleer geplaatst. In 1966 - maar dan zijn we in het jaar na het Vaticanum II - verscheen de tot nu toe laatste officiële catechismus van de Nederlandse bisschoppen (niet meer in vraag-en antwoordvorm, maar in doorlopende tekst): de Nieuwe Katechismus , die inderdaad een heel nieuwe geest ademt (niettegenstaande ook van deze catechismus Wim Bless de belangrijkste auteur was). Mechelse of Belgische catechismussen (1842, 1900 en 1946/1954) Vanaf de catechismusuitgaven van kardinaal Sterckx in 1842 is er ook een invasie van scholastieke theologie en dito terminologie in de Mechelse catechismus. Toch zijn er zelfs in de Catechismus van de Belgische bisdommen van 1946, die heruitgegeven werd in 1954, nog sporen van de laatmiddeleeuwse catechse en van de decreten en de catechismus van het Concilie van Trente te vinden. Zowel de blijvende aanwezigheid van de (pre-)triden- tijnse catechese als de invloed van het neothomisme kan geïllustreerd worden aan de hand van de catechismus van 1946/1954. In de les over de ‘geloofsbronnen’ zijn de tridentijnse ‘tradities’ verdwenen, om plaats te maken voor een min of meer neoscholastiek concept van Traditie 12 . Opvallend daarente- gen is, zoals in de Catechismus Romanus , de afwijzing van het geloof ‘in’ de Kerk; dat blijkt uit de titel van de achtste les (over artikel 9 van de geloofsbelijdenis): “(Ik geloof) de heilige katholieke Kerk” 13 . In de uitleg van het eerste gebod zijn zelfs nog sporen te vinden van de catechetische traktaten van Gerson: wat bijgeloof is, wordt bepaald met behulp van de Parijse definitie van 1398 14 . De rechtvaardigingsleer komt in de Catechismus van de Belgische bisdommen van 1946/54 - in tegenstelling tot de 17 de -eeuwse, maar helemaal zoals reeds in de 19 de -eeuwse Me- chelse catechismus - uitvoerig aan bod, maar in een uitgesproken scholastiek gewaad en 12 Catechismus van de Belgische bisdommen , 2 de les, vr.13: “Waarin zijn de waarheden bevat die de heilige Kerk ons voorhoudt te geloven? De waarheden die de heilige Kerk ons voorhoudt te geloven zijn bevat in de heilige Schrift of de Bijbel en in de Overlevering of Traditie”. 13 Vgl. de titel van de zevende les (over artikel 8 van de geloofsbelijdenis): “Ik geloof in de heilige Geest”. 14 Catechismus van de Belgische bisdommen , 18 de les, vr. 265: “Wanneer is men bijgelovig? Men is bijgelovig, wanneer men van voorwerpen, tekens of woorden, een uitwerking verwacht die ze niet kunnen hebben, noch uit de krachten der natuur, noch door goddelijke instelling, noch door de wijding of de gebeden der heilige Kerk”.