Perspectief 2014-23

Perspectief Dr. Marcel Gielis 60 catechismus te meten zal ik tenslotte in een derde deel de hervormingsacties inzake cate- chese bij de uitvoering van het concilie in de Nederlanden bekijken en de sporen onderzoeken die het Concilie van Trente heeft nagelaten in de officiële catecismussen die sindsdien in de Nederlanden uitgevaardigd zijn. Bij de bespreking van catechismussen wordt allereerst gekeken naar de indeling: welke catechetische leerstukken worden besproken en in welke volgorde? Daarnaast wordt aan- dacht besteed aan bepaalde thema’s: de leer van de zogenaamde geloofsbronnen, nl. Schrift en Traditie (of met de tridentijnse term ‘tradities’), de bespreking van het geloofs- artikel over de Kerk, de rechtvaardigingsleer (of leer over zonde, genade, goede werken en heil) en de bespreking van het eerste gebod, meer bepaald verbod van het verbod van bijgeloof. 1 Catechese en catechismus vóór het Concilie van Trente 1.1 De laatmiddeleeuwse catechese Vóór de Reformatie vindt men voornamelijk drie types van catechetische traktaten: cate- cheses die de klassieke leerstukken, nl. geloofsbelijdenis, sacramenten, geboden en gebeden, behandelen, catecheses over ‘catalogen’ van deugden en zonden, met het oog op de biecht, en catecheses volgens het model van de humanistische schoolgesprekken 2 . In de statuten die Jan van Sierck (of Zyric) uitvaardigde vinden we een catechese voorge- schreven, die een uitleg is van het credo, het onzevader, de 10 geboden en de 7 sacramenten 3 . Jan van Sierck was bisschop van Utrecht van 1291 tot 1296. Hij was be- noemd door de paus en dat betekende in deze tijd dat hij hervormingsgezind was en de richtlijnen van concilies zoals het Vierde van Lateranen wilde laten doordringen in zijn bisdom. Hij vaardigde statuten uit - waarschijnlijk op een synode - in 1292 en 1293; op 2 december 1294 voegde hij er een aantal meestal verklarende bepalingen aan toe, waarin 2 Voor de laat-middeleeuwse catechese zie de werken van Troelstra: Anne Troelstra, De toestand der cate- chese in Nederland gedurende de voor-reformatorische eeuw, Groningen: Wolters, 1901, en Stof en methode der catechese in Nederland voor de reformatie, Groningen: Wolters, 1903. 3 R.R. Post, Kerkgeschiedenis van Nederland in de Middeleeuwen, dl. 1, Utrecht - Antwerpen: Uitgeverij Het Spectrum, 1957, p. 188-189.